Yellowface - Rebecca F. Kuang
Beroemd worden met andermans boek
Onweerstaanbaar grappig en ook nog eens confronterend
De term yellowface is te vergelijken met het veel bekendere blackface: een wit persoon die zich voordoet als een zwart of - in het geval van yellowface - een Oost-Aziatisch persoon. Dat kan met uiterlijke kenmerken (een zwart of geel gezicht schminken) of door te praten of te schrijven als iemand van dat andere ras. En precies over dat laatste gaat Yellowface van Rebecca F. Kuang. Maar deze vlijmscherpe en ongelooflijk grappige roman handelt daarnaast nog over heel veel meer. Hij laat je nadenken over vooroordelen, over jaloezie en elkaar napraten, over de verwoestende effecten die social media kunnen hebben en nog veel meer. En dat alles in een heerlijk verhaal dat je regelmatig breed doet grijnzen, maar ook meedogenloos confronteert met je eigen vooroordelen.
Over de auteur
Rebecca F. Kuang (1996) werd geboren in Guangzhou in China, maar emigreerde op vierjarige leeftijd met haar familie naar de Verenigde Staten. Zij studeerde Chinese Studies in Cambridge en Hedendaagse Chinese Studies in Oxford. Momenteel werkt zij aan haar promotieonderzoek in Oost-Aziatische Taal- en Letterkunde aan Yale. Zij publiceerde diverse fantasyromans, waarvan er tot op heden geen enkele in het Nederlands vertaald is. Yellowface is haar eerste roman zonder bovenaardse magie.
Vriendinnen
Hoofdpersoon in Yellowface is de witte June Hayward. Al van jongs af aan is het haar grote droom om een beroemd schrijfster te worden. Zij studeerde daarom creative writing, in dezelfde studiegroep als Athena Liu, een jonge Chinese vrouw. Echt vrienden zijn zij volgens June niet, maar omdat het lot hen telkens op dezelfde plek samenbrengt, gaan zij toch regelmatig met elkaar om. En terwijl June moeizaam worstelt om haar eerste roman uitgegeven te krijgen, die vervolgens in een minimale oplage verschijnt en dan ook nog bar slecht verkocht wordt, tovert Athena al snel de ene na de andere bestseller tevoorschijn.
Pannenkoeken
Op de avond dat Athena een televisiecontract met Netflix ondertekent, vraagt zij June om dat heuglijke feit samen met haar te vieren, eerst in een bar, daarna bij Athena thuis. Daar toont zij June het manuscript voor haar nieuwe boek. ‘Vanochtend de laatste bladzij getypet,’ kwettert ze. ‘Nog niemand heeft het gelezen.’ Waarna Athena aan June vraagt om als eerste een oordeel over het boek te geven en de stapel papier in Junes tas verdwijnt.
Even later besluiten de twee in een inmiddels aangeschoten bui een pannenkoeken-eetwedstrijd te houden: wie kan het snelst de meeste pannenkoeken naar binnen werken. Het wordt Athena fataal: een prop pannenkoeken zet zich vast in haar keel en voordat een ambulance arriveert, is zij dood.
Manuscript
Dan realiseert June zich dat hier haar kans ligt: zij heeft in haar tas een manuscript waarvan niemand nog weet heeft, dus wat let haar het onder haar eigen naam uit te geven? Ze past het hier en daaraan, maakt de witte personages wat sympathieker, verzint er een liefde tussen een Chinees en een witte vrouw bij. En ja, het boek wordt inderdaad een immens succes. Eindelijk heeft June waar ze al jaren voor vocht: roem en bewondering.
Maar dan barst de discussie los: hoe kan het dat een witte schrijfster zoveel weet over het (historische) Chinese Labour Corps, een groep van 140.000 Chinese arbeiders die op initiatief van de Engelsen tijdens de Eerste Wereldoorlog in Frankrijk en Engeland werden ingezet om logistieke taken aan het front te verrichten? En heeft een wit persoon het recht om hierover te schrijven of is dat culturele toe-eigening? En heeft ze het boek wel echt zelf geschreven? Op social media en in de kranten barst een felle polemiek los. En juist doordat June koppig volhoudt dat het echt helemaal haar eigen boek is, lopen de zaken steeds verder uit de hand.
Verteller
Kuang kruipt in de huid van June en probeert zichzelf in die hoedanigheid, niet echt een betrouwbare verteller dus, op alle mogelijke manier schoon te pleiten. Toen zij het manuscript van Athena voor het eerst in handen kreeg, was haar onmiddellijke oordeel: ‘De stijl is raak, zelfverzekerd. Haar stem is gerijpt en gescherpt. Elke beschrijving, elke zinswending, alles zingt.’ Maar als het boek eenmaal onder haar eigen naam in de winkels ligt, maakte ze zichzelf wijs: ’Athena’s eerste concept was chaotisch, basaal. […] Als het in de oorspronkelijke staat was gepubliceerd, zou het altijd bekend staan als overhyped en teleurstellend. Ik gaf het een kans. En Athena wordt overigens in het dankwoord genoemd als mijn grootste inspiratie.’
Grappig
In een razend tempo en onverminderd grappig stelt Kuang zaken aan de orde als: Mag je door een Chinees klinkend schrijverspseudoniem aan te nemen, de suggestie wekken Chinees te zijn. Mag je over racisme schrijven alsof je het zelf meemaakte terwijl je het zelf niet aan den lijve ondervonden hebt? Wat overigens bij mij, maar dit terzijde, gedachten opriep aan hetgeen de Nederlandse schrijfster Carl Friedman-Klop voor de voeten geworpen kreeg in 2005 na haar boeken Tralievader en Twee koffers vol. Hierin beschreef zij de ervaringen van haar vader in een concentratiekamp. Toen bleek dat zij en haar vader geen druppel Joods bloed hadden en dat zij als schrijversnaam de naam van haar wel Joodse man gebruikte, barstte een stevige controverse los en werden de aanvankelijk zeer succesvolle boeken opeens verguisd..
Standpunt
Maar terug naar Kuang. Al lezende word je gedwongen zelf een standpunt in te nemen over zaken als culturele toe-eigening, wel of geen plagiaat, de vernietigende rol van social media en heel veel meer. Het is razendknap hoe Kuang dat allemaal aan de orde weet te stellen zonder ook maar een moment belerend te worden. Integendeel, ze blijft lichtvoetig en grappig. Yellowface is daarmee een heerlijk boek om te lezen. Nu maar hopen dat ook haar andere boeken vertaald gaan worden.
Sonja de Jong
Rebecca F. Kuang: Yellowface. (Oorspronkelijk verschenen als Yellowface bij William Morrow). Uit het Engels vertaald door Hi-en Montijn. 315 pagina’s, €15, ISBN 978 90 443 6790 4, uitgeverij HarperCollins, € 15, maart 2024.
