Wilgeneiland - Gerwin van der Werf
Vier eenzame mensen in een onbarmhartige wereld
De symbolische kracht van beelden
Vier mensen die ieder voor zich niet lijken te passen in de wereld om hen heen. Ze proberen het oprecht, maar het voegt niet. En om hen heen de weidse natuur, een polderlandschap van water, lucht en eindeloze vergezichten, dat zich niets van de mens aantrekt. Dat is de basis van Wilgeneiland, de nieuwe roman van Gerwin van der Werf.
Over de auteur
Gerwin van der Werf (Leiden, 1969) won in 2010 de Nationale Gedichtenwedstrijd. Hij debuteerde kort daarna met de roman Gewapende man. Hierna volgden nog vijf romans en enkele bundels met columns van zijn hand. Hij is tevens muziekdocent en columnist voor dagblad Trouw.
Natuurgebied
Natan is samen met zijn moeder tegen hun zin meegesleept door zijn vader naar een woonboot in het (fictieve) gehucht Oud-Zweiland. Vader werkt voor het waterschap en doet onderzoek naar de mogelijkheid om het ingepolderde land terug te geven aan het water en de vogels. Zodra de inwoners dat door hebben, is de toon gezet: met graffiti (Rot op) en op andere manieren maken zij het gezin duidelijk dat zij hier niets te zoeken hebben, dat zij weg moeten. Want natuurgebied, dat is onzin. Ze spreekt natuurgebied uit als gokpaleis of hoerentent.
Verloren
Aan Natan gaat dat een beetje voorbij. Hij is 13 en vastbesloten om dichter te worden. Omdat de zomervakantie nadert en zijn moeder hem na de verhuizing niet voor die laatste paar weken al naar een nieuwe school wilde laten gaan, zwerft hij nu eenzaam rond rondom de Zwarte Poel. Daar ontmoet hij Jezus, die eigenlijk Tom heet, maar al jaren de rol van Jezus vertolkt in de musical Jesus Christ Superstar. Tom herkent veel van zichzelf en zijn eenzaamheid in Natan. Ook duikt Marie op, die eigenlijk Christine heet en samen met haar grootmoeder in een grote, wat vervallen herenboerderij woont. Haar moeder, een Koreaans adoptiekind, is gestorven bij de bevalling, wie haar vader is, is onbekend en ook haar grootvader heeft zij nooit gekend. Maar het meisje is veerkrachtig en gaat onverstoorbaar haar eigen weg. En dan is er nog Aalt, een kunstschilder die al jaren dood is. Zijn woonboot ligt te vergaan bij het Wilgeneiland en over hem doen vreemde verhalen de ronde.
Vreemdeling
In het dorp waar iedereen die er niet geboren is zijn leven lang als vreemdeling geldt, groeit het verzet tegen de aanwezigheid van Natan en zijn ouders. Vader reageert er stoïcijns op door een tafeltje langs de weg te zetten met een briefje: Klachtenloket, geopend op zaterdag van 13-15 uur. Maar dat is nou net niet waar de bevolking op wacht, al lijkt vader dat oprecht niet te begrijpen.
Zoekende puber
Van der Werf geeft vooral mooi gestalte aan Natan, een zoekende puber die niet goed raad weet met alles om zich heen. Hij bewondert Marie/Christine, maar is tegelijk een beetje bang voor haar. Ook de figuur van de bonkige Aalt, weliswaar een echte geboren en getogen Zweilander, maar toch op geen enkele manier passend bij hun mentaliteit, komt krachtig tot leven.
Beelden
Een belangrijke rol is weggelegd voor beelden: de manshoge heiligenbeelden die de grootvader van Marie verzamelde in zijn schuur en die nu al jaren staan te verstoffen en onderdelen verliezen. Onderdelen waar Marie op haar beurt een nieuw, angstwekkend beeld van heeft gemaakt en gitzwart geverfd. En er is het Congolese beeld met magische krachten dat Tom van zijn vader kreeg. Hij vindt het afschuwelijk, maar durft het niet weg te doen. En op het Wilgeneiland staan nog de schilderijen die Aalt ooit maakte, zwart als de nacht, alleen lucht, water en horizon.
Pontificaal
En het meest indringende beeld: de foto van het broertje dat Natan nooit gekend heeft, dat overleed lang voordat hij zelf geboren werd. Pontificaal hangt het portretje in de woonkamer en elk jaar wordt zijn geboortedatum herdacht.
Al die beelden lijken al te voorspellen dat dit verhaal niet goed kan aflopen. En dat is ook zo. Wilgeneiland is een droevig, maar wel erg mooi boek over mensen die streven naar geluk, maar het niet vinden.
Sonja de Jong
Gerwin van der Werf – Wilgeneiland, Atlas Contact, ISBN 978 90 254 7635 9, 318 pagina’s. € 22,99, oktober 2024.
