Wij zijn maïs - Henk Boom
Een historisch overzicht van de plaats die maïs wereldwijd in de voeding -en soms in religie- inneemt.
Of, zoals de ondertitel luidt: De exodus van een goddelijk graangewas.
In het Volkskrant Magazine zag ik in de rubriek Thuis eten een recept van boekenmaker en presentatrice Yvette van Boven: Maïs met hete honing. De gegrilde maïskolven worden door geklopte feta gerold. Daarna wordt de pikante honingsaus eroverheen gedruppeld. Lekker, maar wat staat er boven het recept: bijgerecht voor vier personen.
Een grote tegenstelling met het feit dat maïs voor miljoenen mensen iedere dag het hoofdgerecht is. Zelfs noemde de Mexicaanse (!) schrijver, dichter en diplomaat Octavio Paz maïs de belangrijkste ‘gebeurtenis’ sinds de uitvinding van het vuur. ‘Gebeurtenis’, alsof het ontdekt is. Of ‘uitgevonden’. Nee, het is volgens Boom een geschenk van de indianen aan de wereld.
In 16 hoofdstukken, als geplaatste spelden op een wereldkaart, volgt hij streeksgewijs de wetenschappelijke en historische inzichten over maïs. Bijvoorbeeld dat er ruim zesduizend jaar geleden al sprake was van het gebruik van maïs door mensen. Dat is niet afgeleid uit versteende maïskorrels in verlaten grotten, maar uit isotopen-onderzoek van tanden en botten van opgegraven skeletten in Mexico.
We beseffen het niet altijd, maar maïs speelt ook in Nederland in onze tijd een hoofdrol. Alle dierlijke producten als melk, kaas, vlees, eieren, enzovoort zijn onderdeel van ons voedingspakket, omdat dieren met maïs gevoerd worden. En daarbij eten we ook nog tientallen producten die rechtstreeks van maïs afkomstig zijn of daarmee worden gemaakt. Denk aan: maïzena, popcorn, cornflakes. Boom: ’Inmiddels kan moeiteloos worden geconstateerd dat geen enkel ander graangewas zo veelzijdig en zo multifunctioneel is als maïs.’
Maar Wij zijn maïs is geen leerboek voor de landbouwschool of voor studenten cultuurantropologie, maar een verzameling boeiende vertellingen waarin maïs een hoofdrol speelt. Bijvoorbeeld is er het verhaal dat midden negentiende eeuw manuscripten uit de zestiende eeuw gevonden, geschreven door twee Spaanse missionarissen, die zich in Mexico hadden ontplooid tot volkenkundigen. De teksten beschreven ‘ongezellige’ rituelen die te maken hadden met maïs als goddelijk voedsel. Dat ‘ongezellig’ en ‘gruwelijk’ naar Europese begrippen synoniem waren, met andere woorden, dat mensenoffers onderdeel uitmaakten van religieuze rituelen in verband met maïs was door de twee missionarissen te boek gesteld. Als reactie van de kerk zijn sommige passages uit die manuscripten ‘zwartgelakt’, althans dat is geprobeerd.
Dat Wij zijn maïs beslist geen leerboek maïs is, benadrukt Henk Boom ook nog eens door ieder hoofdstuk vooraf te laten gaan door een persoonlijk getinte ‘brief’ met belevenissen tijdens zijn studie voor en het schrijven van dit boek.
Dick de Scally
De auteur
Henk Boom (Almelo, 1945) schrijft, na zijn correspondentschap voor het Financieele Dagblad en De Tijd, boeken met een historisch karakter. In 2010 was zijn boek De Grote Turk (over sultan Suleyman) genomineerd voor de AKO Literatuurprijs. Ander werk van hem is De bezeten visionair over Jheronimus Bosch.
Henk Boom – Wij zijn maïs, ISBN 978 90 253 0915 2, 319 pagina’s, Athenaeum, € 21,99, augustus 2021
