Vernietigen - Michel Houellebecq
Uitdagende en intrigerende roman van een bijzondere schrijver
Geen pageturner, maar wel een boeiende leeservaring
Door allerlei gedoe rondom het privéleven van Michel Houellebecq zou je bijna over het hoofd zien dat Vernietigen een uitdagend-intrigerende roman is. Het boek mag in geen geval in de schaduw staan van privéperikelen van Houellebecq met naaktfilmpjes en juridische trammelant, Vernietigen is geen pageturner of detectiveverhaal, maar een boeiende leeservaring.
Het verhaal begint mysterieus. Op internet duikt een filmpje op waarin minister en presidentskandidaat Bruno Juge (what’s in a name) geguillotineerd wordt. Fake gelukkig. Samen met de onleesbare tekens die tegelijkertijd opduiken deden de eerste bladzijden me denken aan John le Carré. Te meer omdat de Franse geheime dienst wordt ingeschakeld. Dan rijzen er toch vragen als wie, wat, waar, hoe, waarom en met welke gevolgen. De vragen, verklap ik alvast, worden niet beantwoord. Hoofdpersoon is Paul Raison (de redelijke, what’s in a name), persoonlijk secretaris van de betreffende minister.
Complicaties en spanningen
Toch is het ook saai hier en daar, bijvoorbeeld als Houellebecq verslag doet van de vele reizen die de familie van Paul Raison maakt voor noodzakelijke bezoeken. De familie woont verspreid over Frankrijk, maar het familiehuis waar de broer en zusters van Paul af en toe samen komen, staat ergens in de Beaujolais. Bezoeken bijvoorbeeld aan hun vader, die na een hersenbloeding tijdenlang in coma ligt en daarna gaat revalideren in een verpleeghuis, onttrokken aan de zorg door de groep CLASH. En gezien de onzekere toekomst van de vader is veel overleg nodig, wat de nodige complicaties en spanningen oproept. Terwijl de vader beetje bij beetje opknapt (alleen contact via ogentaal) gaat het met Paul Raison achteruit. De pijnlijke laatste hoofdstukken geven een gruwelijk beeld van de uitzichtloze behandeling van mondkanker.
Over de auteur
Michel Houellebecq (Réunion, 1956) wordt wereldwijd gelezen. In 2010 ontving hij de Prix Goncourt voor De kaart en het gebied. Zijn vorige romans waren Onderworpen, verschenen in 2015 en Serotonine in 2019.
Halverwege het boek vond ik dat de grondgedachte ‘verstoorde communicatie’ was, niet alleen tussen de familie, maar in het algemeen, ook tussen familie, de verpleging en de politiek. Alleen Paul en de minister kunnen het goed met elkaar vinden. Maar gaandeweg blijkt dat de gestoorde relatie tussen Paul en diens echtgenoot Prudence (weer: what’s in a name) langzamerhand verbetert. Die van Pauls broer Aurélien daarentegen loopt uit op een scheiding, waarna Aurélien een eind aan zijn leven maakt. Een grotere tegenstelling met de vader, die een sterkte wil heeft om door te leven, is niet denkbaar. Complexe tegenstellingen te over.
Crisisdenker
Mijn idee was ook dat Paul zelf niet ‘vernietigt’, maar alles de vernietiging in denkt en dan gebeurt het ook. Zoals de mondkanker. Noem hem een crisis-denker. Ter compensatie kijkt hij ’s nachts naar dierenfilmpjes op tv. Over symboliek gesproken! En intussen blijven terroristische fake-filmpjes op het internet verschijnen. Die zijn zo geraffineerd goed, dat de geheime dienst weer ingeschakeld wordt. Misschien ook omdat de vader daar vroeger in dienst was.
Het bovenstaande is slechts een zwakke afspiegeling van de vele gebeurtenissen, van de financiële en politieke overwegingen in de gesprekken, van de symboliek die hier en daar opduikt, van de wereld in het groot (Frankrijk) en van de wereld in het klein (familiehuis en ziekenkamer). Met cynische opmerkingen hier en daar. Over Paul: ‘Hij behoorde tot het staatsapparaat en toch hield hij niet van deze wereld.’ Van karaktertekeningen in een paar woorden. ‘Hij gaf uiteraard geen ene fuck om zijn opa, en in zekere zin was dat logisch, zijn opa gaf ook niet veel om hem.’
Roman daagt uit en confronteert
Iemand die literatuur alleen maar ziet als een veilige haven, waarin je in je eigen ‘bubbel’ bevestigend bejegend wordt, komt in ‘Vernietigen’ van een koude kermis thuis. Het verhaal loopt soms over van conflicten en dan volgt de vraag ‘En ik dan?’ vanzelf. De roman daagt uit en confronteert. Daarmee is de roman zo modern als het maar kan.
Dick de Scally
Michel Houellebecq – Vernietigen. (Oorspronkelijke titel Anéantir, verschenen bij Flammarion). Uit het Frans vertaald door Martin de Haan, 573 pagina’s, gebonden, ISBN 978 90 295 4588 4, € 29,99, maart 2023.
