Salomon - Jacqueline Zirkzee
Psychologisch-filosofisch drama met thrillerachtig sausje
Gezins- en relatieproblemen zijn van alle tijden
Bijna schreef ik er ook nog bij: futuristisch drama, maar dat is niet helemaal juist. Het verhaal speelt zich weliswaar af in een toekomst, maar die ligt organisatorisch en technisch in het verlengde van het heden. Het is alsof Zirkzee wil zeggen: die toekomst ziet wel wat anders uit, maar gezins- en relatieproblemen zijn van alle tijden.
Salomon is een overheidsorganisatie, die werkt voor de bescherming van kinderen uit probleemgezinnen. Soms met heel aparte maatregelen: niet de kinderen worden uit huis geplaatst, maar de ouders. Rechtvaardigheid staat voorop. De hoofdpersoon in de titel verwijst naar de Bijbelse Salomon. Net zoals hij staat de onderneming – met de hoofdpersoon als medewerker – voor het grote dilemma: wat is het beste voor het kind?
Ingewikkeld plot
Voor de gang van het verhaal gebruikt Zirkzee de literaire figuur van de tegenstelling. Het is de taak van de hoofdpersoon zaken op te lossen. Helaas lukt het haar niet om problemen in haar eigen leven te beschermen of uit te bannen. Daarvoor is een op het oog ingewikkeld plot nodig van personen met diversiteit, zoals dat tegenwoordig heet. Zij is gescheiden, de poging om met haar ex het verleden te herbeleven om het weer goed te maken, loopt dramatisch af. Het kappen met een vriendin met een identiteitsstoornis heeft ook alweer dramatische gevolgen. De uiterste best die de hoofdpersoon in haar werk doet, loopt niet goed af. Tot overmaat van cynisme krijgt ze van de juf van haar dochtertje Juno het advies eens met hulpverlening te gaan praten, enzovoort.
Thrillerelement
De narratieve spanning wordt geïntroduceerd met een scène, waarin de jeugdbescherming met hulp van de politie ingrijpt in een gezin van het niveau Tokkie, een interventie die eindigt met een mes en een gijzeling. In de toekomst is de zorg voor kinderen een politionele activiteit, wil Zirkzee dat daarmee zeggen?
Het thrillerelement waar je bijna gedachteloos overheen leest, zit in een kort zinnetje waarin het woord ‘geld‘ voorkomt. Meer kan ik niet zeggen. Dat kan ze trouwens later na veel verwikkelingen goed gebruiken, nadat ze door de overheid verplicht (toekomst!) in een woonkazerne (getto!) woont. Ook weer zo’n tegenstelling. Uit eenzaamheid vervoegt ze zich een paar avonden per week in een soort derderangs café met Ricky als barkeeper. En heel veel later is hij hulpverlener bij Project Zero geworden.
Fysieke marteling
Gruwelijk is de passage met de metafoor van de duizend sneden. Uit China komt deze marteling. Bij een veroordeelde wordt iedere dag één snee gekerfd, totdat het slachtoffer wanhopig om de finale snee smeekt. Het is een vergelijking die de stapeling van de problemen van de hoofdpersoon moet uitbeelden, maar een dubieuze. Sneden vormen een fysieke marteling, de hoofdpersoon lijdt psychisch. Veel andere vergelijkingen zijn bewonderenswaardig, bijvoorbeeld deze, waarin ze met kloppend hart en kortademig (stel ik me voor) naar Juno’s juf gaat: ‘In de hal moet ze de grote klapdeuren naar de gang met kracht openduwen, het lijkt of de rubbers waarmee ze tegen elkaar rusten vacuüm zuigen.’
Voelt als het lezen van een trilogie
In veel andere passages zou het gefilosofeer en het uitgebreid redeneren wellicht beter afgewisseld kunnen worden met actie, onder de slogan: show, don’t tell! Zoals keizer Franz Josef tegen Mozart zei dat er wel wat noten uit zijn pianoconcerten kunnen. Enfin, boeiend is het allemaal wel, op het onbevredigende einde na. Na sluiting van deze fictie heb je (had ik) het gevoel drie boeken te hebben gelezen en dat mag als een verdienste van de schrijfster opgevat worden.
Dick de Scally
Over de auteur
Jacqueline Zirkzee (Leiden, 1960) groeide op in Oegstgeest. Na haar studie geschiedenis in Leiden reisde ze als journalist de wereld rond en maakte naam met historische romans, waarvan een aantal verschenen bij uitgeverij Conserve waarover ze ook het boek over het 25-jarig bestaan schreef onder de titel Onbeperkt houdbaar. Salomon werd mede mogelijk gemaakt dankzij het Nederlands Letterenfonds.
Jacqueline Zirkzee – Salomon, Nobel Boeken, ISBN 978 90 833212 5 7, 239 pagina’s, € 22,50, september 2024
