Plantage Wildlust - Tessa Leuwsha
Ontgoocheld bestaan
Jong echtpaar belandt in een fuik, de strijd tussen bazen en hard werkende arbeiders
De drammerige ontslagen oud-militair Brouwer jaagt zijn zoon Oscar al snel het huis uit. Hij verlaat het benauwende milieu in het Zeeuwse Middelburg voor een apothekersbestaan in Utrecht. Oscar merkt dat hij hoogstaande ambities heeft. Hij solliciteert bij de Nederlandse Handel-Maatschappij als directeur van een plantage in Suriname. Janna, die hij kende van kleins af aan, vraagt hij . Hij vraagt haar ten huwelijk en samen gaan ze een nieuw bestaan opbouwen in de kolonie.
Na twee weken acclimatiseren in Paramaribo reist het stel met de boot naar Plantage Wildlust. Voor Suriname-kenners: het boek is fictie, de feitelijke locatie is plantage Peperpot. Door zijn opvoeding is Oscar nogal stijf in doen en laten, eigenlijk is hij te jong om directeur te zijn. Janna wil niet niets doen en heeft plannen voor een schooltje op de plantage. Ze begint met drie leerlingen, onder wie een paar oudere vrouwen. Ze wil ook een gezin, maar zwanger worden lukt niet direct. Oscar staat voor de taak om het reilen en zeilen van de koffieplantage onder handen te nemen. Hij is niet de eerste directeur, velen zullen hem vooraf zijn gegaan. Hij moet de strijd aangaan met de opzichter, die de feitelijke baas is: Creebsburg. Janna is op de huishoudster Alma aangewezen. Ze komt uit een beter milieu: vader had aandelen en moeder een vroedvrouwenpraktijk. Gesloten wegens schulden omdat vader gokte.
De auteur
Tessa Leuwsha (Amsterdam, 1967) is schrijfster en documentairemaakster. Daarnaast werkt ze als cultureel attaché bij de Nederlandse ambassade in Paramaribo. Haar romans De Parbo-blues en Solo, een liefde werden lovend ontvangen en genomineerd voor de DebutantenPrijs, De Vrouw & Kultuur DebuutPrijs en de Black Woman-Award. Fansi’s stilte, een Surinaamse grootmoeder en de slavernij werd genomineerd voor De Inktaap-literatuurprijs. Ook schreef ze Reishandboek Suriname. Haar man Sirano Zalman heeft met drie anderen gerestaureerde plantage Frederiksburg overgenomen.
Oscars stijfheid en precisie zit hem in de kolonie in de weg. Hij heeft weinig oog voor de wensen van zijn vrouw om ook iets te doen, zoals haar schooltje, dat lijkt te lukken. Het aantal van drie leerlingen wordt verdubbeld tot zes. Oscar houdt alles in de gaten op de plantage: het plukken van de koffiebessen en het wegen van de jute zakken. Als de zestienjarige Ramboos het vereiste gewicht niet haalt, eist Oscar dat hij net zo lang plukt tot dat het gewicht is gehaald. Ramboos blijkt de rechterhand van de opzichter. Velen houden hem de hand boven het hoofd: huishoudster Alma die zich over hem ontfermt, maar ook de vrije arbeider Rudolf. Dezelfde Rudolf redt Oscar als hij bijna verdrinkt in de rivier. Dat nadat hij de eerste bessenoogst al ’s nachts op transport wilde zetten met de boot.
Dan breekt er een opstand van de arbeiders uit. Ze eisen meer loon en binden Oscar vast aan een boom, het interieur van het schooltje vernield. Opzichter Creebsburg maakt Oscar los. Drie arbeiders worden gearresteerd, anderen krijgen straffen. Oscar heeft gefaald als directeur, wordt vervangen door de maatschappij, maar neemt ontslag. De ontgoocheling is compleet wanneer Janna alsnog zwanger is en het leven schenkt aan een gekleurde baby. Het blijkt niet Oscars kind, maar van een man met wie Janna een onenightstand heeft gehad. Ze laat haar dochter Myrthe achter bij de huishoudster, Ze hebben tenslotte dezelfde kleur. In Zeeland zou ze een moeilijk bestaan hebben als kleurling. Met de boot gaat het ontgoochelde echtpaar terug naar het moederland, een ervaring wijzer.
Tessa Leuwsha’s kracht is dat ze de spanningen en verhoudingen tussen mensen, ongeacht hun positie, scherp beschrijft, in die zin is ze een vrouwelijke Multatuli in de dop. Die menselijke verhoudingen zijn ook ontstaan door de tragiek van de kolonie: de rechtsongelijkheid tussen bazen en harde werkers.
Kees de Bakker
Tessa Leuwsha – Plantage Wildlust, 206 pagina’s, Atlas Contact, mei 2020, ISBN 978 90 254 5894 2, € 19,99
