Nachtgevechten - Miriam Toews
Ontroerende ode aan het leven
De stem van een achtjarige
Als je de schrijfstijl van de Canadese Miriam Toews in één woord zou willen omschrijven, dan is dat ‘liefdevol’. Haar personages zijn vrijwel altijd aardig, geven om elkaar en om de wereld en proberen ondanks alle ellende om hen heen het beste van hun leven te maken. Zo ook de achtjarige Swiv, de verteller in Toews onlangs in het Nederlandse vertaalde roman Nachtgevechten.
Het heeft iets van een modern sprookje, dit boek. Al komen er geen heksen of trollen, geen feeën of andere toverwezens in voor. En op de vraag of het goed afloopt is het antwoord: ja en nee. Nee, omdat een belangrijk personage sterft, ja, omdat Swiv onverminderd blijft geloven in het goede in de mens.
Een zeurpiet zou kunnen opmerken dat achtjarigen echt niet zo denken en handelen als de kleine Swiv. Dat hindert misschien gedurende de eerste twintig, dertig bladzijden. Maar daarna sluit je het meisje, met haar onverstoorbare optimisme in je hart en wil je alleen maar verder lezen hoe het haar vergaat.
Komt vader terug?
Swiv woont samen met haar moeder en oma, haar vader is op een dag met onbekende bestemming vertrokken en niemand heeft een idee of hij ooit weer zal terugkomen. Of dat iets te maken heeft met het feit dat haar moeder zwanger is en dat het kind volgens haar vader niet van hem is, weet Swiv niet en het interesseert haar ook niet echt. Zij heeft het veel te druk met oma. Sinds Swiv van school gestuurd is, omdat ze te vaak met andere kinderen vocht, is ze de hele dag samen met oma en oma heeft de taak op zich genomen het meisje wegwijs in het leven te maken. Ze leert haar rekenen aan de hand van sommen als: als oma 1.55 meter is en elk jaar een centimeter kleiner wordt, en Swiv is 1.35 meter en groeit elk jaar twee centimeter, wanneer zijn ze dan even groot. Maar veel belangrijker dan al dat gereken vindt oma lessen als: hoe graaf je een wintergraf in keihard bevroren grond.
Swiv van haar kant zorgt goed voor oma. Want oma heeft het aan haar hart en dat is nog maar een van haar vele kwalen. Swiv houdt in de gaten of oma haar medicijnen wel op tijd neemt en of ze al een ambulance moet bellen.
Hilarische reis
Dan besluit oma dat ze naar Californië wil, waar twee neven van haar wonen. En omdat het niet vertrouwd is als oma, die haar krachten steevast overschat, in haar eentje gaat, mag Swiv mee. Het wordt een hilarische, maar toch ontroerende reis. Vol bizarre avonturen als een op hol geslagen rolstoel, plaspillen die op de meeste bizarre momenten opeens onmiddellijke actie vereisen, maar ook het beeld van een familie die intens van elkaar houdt en een pleidooi voor vrijheid en plezier tegen de verdrukking in.
Trouwe lezers van het werk van Toews zullen in de achtergrond van de familieleden in deze roman mensen herkennen die ook in eerdere boeken van haar al een rol speelden: een dochter van oma heeft, ondanks het feit dat het haar in alles meezat in het leven, een eind aan haar leven gemaakt, net als opa en nog diverse familieleden. Dit herkennen we uit Niemand zoals ik, de vorige roman die van Toews in het Nederlands verscheen. En oma en haar van oorsprong Oekraïense familie heeft jarenlang in een mennonietengemeenschap geleefd, maar heeft deze verlaten (het thema van Wat ze zeiden).
Unieke boekenheldin
Dat is geen onontbeerlijke kennis bij het lezen van dit boek, maar het verschaft wel een extra laag. Je weet meer van de achtergrond van de personages dan er verteld wordt en dat levert meer begrip op voor hun daden. En met de kleine, maar o zo dappere Swiv heeft Toews een unieke boekenheldin geschapen.
Sonja de Jong
Over de auteur
Miriam Toews (1964) groeide op in een mennonietengemeenschap in Canada, de Kleine Gemeinde. Haar voorouders zijn afkomstig uit Oekraïne. Haar werk is een mengeling van feiten en fictie. Net als in haar boeken leden haar vader en haar zus aan een bipolaire stoornis en maakten een eind aan hun leven. Toews schreef tot nu toe acht boeken waarvan er drie in het Nederlands vertaald zijn (Wat ze zeiden, Niemand zoals ik en Nachtgevechten). Wat ze zeiden is verfilmd onder de naam Women talking.
Miriam Toews – Nachtgevechten, vertaald uit het Duits door Ineke van den Elskamp, 240 pagina’s, ISBN 978 94 6452114 6, € 22,99, oktober 2023
