Muizenleven - Eva Meijer
De muis als gelijkwaardig wezen
Filosofische gedachten over muizen en andere niet-menselijke dieren
Wie zoekt naar een schattig boekje waarin vertederende schetsjes en verhaaltjes staan van en over lieve muisjes, komt in het schitterend vormgegeven Muizenleven van Eva Meijer slechts ten dele aan zijn trekken. Ze zijn er wel, maar Meijer vertelt ze terloops: korte momenten van echt contact tussen de dieren en haarzelf als menselijk dier. Maar bovenal is Muizenleven een filosofische bespiegeling over dieren, en dus ook muizen, als gelijkwaardig aan menselijke dieren en dus ook rechthebbend op zelfbeschikking. ‘Muizen weten zelf het beste wat telt in een muizenleven en alle muizen zouden de ruimte moeten hebben om dat voor zich en met elkaar te kunnen bepalen zonder dat ze ziek worden gemaakt in een laboratorium of worden vergiftigd in een mensenkeuken en zonder dat ze in een bak of kooi moeten leven.’
Over de auteur
Eva Meijer (Hoorn, 1980) is filosoof, schrijver, singer/songwriter en kunstenaar, schrijft romans, essays, poëzie en academische verhandelingen en hun werk is vertaald in meer dan twintig talen. Terugkerende thema’s in het werk zijn taal, dieren en politiek. Meijer pleit al langere tijd voor de erkenning dat dieren gelijkwaardig zijn aan mensen en dus ook soortgelijke rechten moeten hebben en won tal van literaire prijzen met de boeken.
Proefdieren
In 2017 publiceerde Meijer de roman Het vogelhuis over de bioloog Len Howard die een groot deel van haar leven samenwoonde met de vogels in en rond haar huis en verslag deed van wat zij van hen leerde en begreep. Tot op zekere hoogte is Muizenleven te vergelijken met hetgeen Howard deed. Halverwege 2020 nam Meijer via een project tot herplaatsing van kleine proefdieren tien muizen in huis, die als moedermuizen gebruikt waren door de Universiteit van Utrecht om jonkies voort te brengen voor dierproeven (jaarlijks sterven zo’n 200.000 muizen als proefdier). Anderhalf jaar later volgden nog negen muizen en half 2022 wederom zes. Meijer gaf ieder van de dieren, na langdurige bestudering toen hen ze werkelijk kon herkennen, een naam, bouwde huisvesting en tunneltjes voor ze, observeerde hun gedrag, speelde gitaar en ukelele voor ze en bouwde met in elk geval een paar van de muizen in de loop der tijd een band op.
Spokie
Met name Spokie was hen dierbaar: Spokie was de taaiste muis […] Ze was al twee en nogal eenzelvig en eigenzinnig […] Op een dag vroeg ze me of ik haar wilde wassen. Dat vragen muizen aan elkaar door plat op de grond te gaan liggen met hun wang tegen de grond. Het is een speciale uitnodiging die ik herkende.
Het is een van de weinige momenten dat Meijer wat uitgebreider ingaat op de individuele emoties van de muizen. Meestal houdt Meijer het betoog algemener, benadrukt hoe elk van de muizen een geheel eigen, duidelijk herkenbare persoonlijkheid heeft, hoe zij communiceren in een taal van geluid, houdingen, geur en gebaren, hoe zij hun dode soortgenoten begraven onder snippertjes papier.
Arrogantie
En telkens opnieuw benadrukt Meijer dat het van een zeldzame arrogantie getuigt dat menselijke dieren zich verheven achten boven andere dieren. Meijer pleit, zoals hen ook in eerdere boeken al deed, voor volkomen gelijkwaardigheid van alle diersoorten. Een betoog dat bij menige lezer enige sceptische gedachten zal oproepen, maar dat wel aan het denken zet over onze manier van omgaan met dieren en met elkaar. Meijer pleit voor een maatschappij waarin menselijke dieren meer gericht zijn op het zorgen voor elkaar en beseffen dat we nog heel veel van dieren, muizen in dit geval, kunnen leren.
Wat zeker ook helpt in de overtuigingskracht van dit boek is de fraaie vormgeving. Tal van foto’s, tekeningen en korte gedichtjes brengen de muizen tot leven en maken dat je meer begrip krijgt voor Meijers betoog.
Sonja de Jong
Eva Meijer – Muizenleven. Cossee, ISBN 978 94 645 2184, 126 pagina’s, € 24,99. maart 2025