Leven en werken op suikerplantage Mariënburg - Har van Fulpen
Een boek vol hoogte- en dieptepunten van de werkenden op de plantage
Een liefdevol samengesteld boek, eerbetoon aan twee eeuwen Surinaamse geschiedenis die anders in het vergeetboek zou zijn geraakt
Har van Fulpen (76) beschrijft in Leven en werken op suikerplantage Mariënburg – natuurlijk beroemd geworden door Cynthia McLeods Tweemaal Mariënburg (een Conserve-uitgave uit 1997) – de geschiedenis van deze Surinaamse plantage vanaf 1745 tot 2020. In het begin gaat het om een koffieplantage waar tot slaaf gemaakte Afrikanen werken. Behalve suiker wordt ook rum geproduceerd.
In 1870 wordt een overeenkomst getekend met de Engelse regering en komen de eerste Hindoestaanse arbeiders naar Mariënburg, twintig jaar later gevolgd door Javanen. In 1880 wordt de plantage overgenomen door de Nederlandsche Handelmaatschappij. In 1902 vindt de moord plaats op de Schotse directeur James Mavor van de maatschappij door de rebellerende Brits-Indische contractarbeiders. Een aantal van hen wordt neergeschoten en begraven in een massagraf tussen twee lagen ongebluste kalk, vertelt McLeod in haar boek.
We lezen in de geschiedenis van Har van Fulpen uitgebreid over het leven en werk op de plantage; in de vijf hoofdstukken komen onder meer ex-werknemers aan bod, zoals Armand Soekirman, railbaanwachter: ‘Je had in die functie ongewone werktijden, van 4 tot 8 uur in de ochtend om de lege wagons naar de velden te brengen, en van 16 – 20 uur in de avond om de volle wagons na de werktijd van de rietkappers naar de hoofdbaan te brengen waarna de locomotief ze naar de fabriek kon brengen.’ Ronald Haselhoef ‘gaat in 1951, als 14-jarige, werken op Mariënburg als leerling-monteur, voor 40 cent per dag, met een jaarlijkse verhoging van 10 cent.’ Of Errol Pahlad: ‘In 1974 ging hij naar Nederland om werktuigbouwkunde te studeren op de HTS in Rotterdam, maar in 1977 besloot hij toch om terug te gaan naar Suriname om samen met zijn vader in de houtzagerij te gaan werken.’
Aan de vele uiteenlopende beroepen wordt in dit boek aandacht besteed, zo ook aan de vele diepte- en hoogtepunten van de plantage. Er bevinden zich diverse kraampjes en winkeltjes en er is een grote winkel met maar liefst vier afdelingen, ‘waar je alles kon kopen wat je nodig had.’
Alle winkels op Mariënburg worden in 1953 overgedaan aan de firma Kersten, vele jaren een beroemd warenhuis in Paramaribo. De staf woont in een eigen ‘dorp’, met tennisbaan, voetbalveld en zwembad, de arbeiders in barakken. Er worden regelmatig festiviteiten georganiseerd waarbij de diverse culturen van de arbeiders in ere worden gehouden. Roy Baptista is in 1969 de eerste Surinaamse directeur.
Een speciale plaats in het boek neemt Toekijan Soekardi in, die zijn hele leven op de plantage heeft gewoond en gewerkt. Hij leidt de schrijver rond bij zijn eerste bezoek in 2019; Van Fulpen draagt het boek aan hem op.
Leven en werken op suikerplantage Mariënburg is een liefdevol samengesteld document geworden, prettig leesbaar, rijk geïllustreerd, mooi vormgegeven (door Piet Schreuders): een eerbetoon aan ruim twee eeuwen Surinaamse geschiedenis.
Adriaan Vermeulen
De auteur
Har van Fulpen (Leiden, 1945) begon in 1963 met het oprichten van de ‘Offical Dutch Beatles Fanclub, maar zijn werkzame leven begon hij als chemisch analist. Hij besloot toen na jaren laboratoriumwerk te kiezen voor iets dat wat dichter bij zijn hobby stond, zo werd hij uitgever. Als auteur schreef hij vier boeken: John Lennon 1940-1980, in 1982 gevolgd door het Beatles Dagboek, dat werd vertaald in het Engels, Frans, Spaans en Japans. Precies 34 jaar later publiceerde hij zijn eigen Santiagodagboek 101 Pelgrims op weg naar Santiago. Na een bezoek aan Suriname in 2019 vond hij dat hij de geschiedenis van de arbeiders die gewerkt hebben op plantage Mariënburg absoluut geschreven moest worden, daarom deed hij dat maar zelf.
Har van Fulpen, Leven en werken op suikerplantage Mariënburg, uitgeverij Drukwerk, rijk geïllustreerd in kleur (veelal foto’s van de auteur), bevat literatuurlijst, 125 pagina’s, ISBN 978 94 640 3966 5, € 19,50, september 2021
