Lali - Sasha Meyer
Inkijkje in een opmerkelijk leven
Strijdlustig en onvermoeibaar
De moeder van Sasha Meyer, Yvonne Meyer-Praxmarer, sprak tot grote frustratie van haar dochter zelden tot nooit over haar eigen moeder. Alleen in interviews (Yvonne was oprichter van de non-profit organisatie SOS Kinderdorpen) liet zij wel eens iets los. Pas toen Yvonne Meyer overleden was, vond Sasha een compleet familie-archief van brieven en tal van andere documenten. Op basis hiervan en van nader onderzoek reconstrueerde zij het leven van haar opmerkelijke, onder verdachte omstandigheden jonggestorven grootmoeder.
Over de auteur
Sasha Meyer (1957) kreeg in 2013 na de dood van haar moeder een compleet archief aan brieven en andere documenten over de grootmoeder die zij nooit gekend heeft in de schoot geworpen. Zij begon onderzoek te doen en reconstrueerde zo het levensverhaal van haar grootmoeder. Dit boek is haar debuut.
Auto-ongeluk
Zelf heeft Meyer haar grootmoeder, Lali Landsberger, nooit gekend. Al in 1948 was zij, twee weken voor haar vijftigste verjaardag, om het leven gekomen bij een auto-ongeluk waarvan de toedracht nooit echt opgehelderd is. De vondst van het omvangrijke archief bracht Meyer ertoe om dieper in haar leven te duiken. Het levert een gedegen verhaal op over een bijzondere vrouw, maar echt kennen leer je deze Lali toch niet. Het ontbreken van persoonlijke getuigenissen creëert een afstand die echt meeleven moeilijk maakt.
Textielfabrikant
Lali Landsberger werd in 1898 geboren in de toen nog Oostenrijks-Hongaarse en later door de politieke ontwikkelingen Tsjechoslowaaks geworden stad Friedeck/Frydek, als jongste dochter van de joodse textielfabrikant Adolf Landsberger. Haar familie was schatrijk en al voor haar vierde verjaardag kreeg de kleine Lali een paard cadeau. Dit geschenk bepaalde in hoge mate haar levensloop: Lali raakte totaal verslingerd aan paarden en nam overal in Europa deel aan ruiterconcoursen. Regelmatig stond zij op het hoogste ereschavot. Via de paardensport leerde zij ook haar eerste man, de katholieke Rolf Praxmarer kennen. Samen met hem trok zij het continent door, van wedstijd naar wedstrijd. Bovendien begonnen zij hun eigen stoeterij. Hun dochtertje, Yvonne, werd overgelaten aan de zorg van kindermeisjes en gouvernantes.
Samenwonen
Begin jaren dertig ontmoetten zij Otto (Smo) Smolenski, eveneens een verwoed paardenliefhebber. De drie trokken sindsdien vrijwel de hele tijd met elkaar op en in 1934 verliet Lali haar man Rolf en ging samenwonen met Smo. De stormachtige opkomst van Hitler en diens Jodenhaat maakte dat Smo en Lali in de tweede helft van de jaren dertig over emigreren begonnen te denken. Inmiddels had het paar, wederom via de paardensport, vriendschap gesloten met Virgilio Trujillo, een broer van de Dominicaanse dictator Rafael Trujillo. Hij overtuigde hen ervan om naar de Dominicaanse Republiek te verhuizen en dat deden zij.
Onbetrouwbaar
Virgilio bleek een nogal onbetrouwbare vriend: het ene moment hartelijk en volop bereid te helpen, het volgende opeens vijandig en vol tegenwerking. De stoeterij met paarden die zij hadden willen opbouwen in de Dominicaanse Republiek kwam er dan ook niet. Toch lukte het Lali en Smo om een gezond boerenbedrijf uit de grond te stampen. De Dominicaanse autoriteiten hielden het paar echter nauwlettend in de gaten en ook de FBI volgde hun doen en laten nauwgezet.
In Europa ondertussen waren de naaste familieleden van Lali verhuisd naar veiliger gebied: haar broer naar Ierland, haar moeder en dochter Yvonne naar Zwitserland. Het textielbedrijf was onteigend door de nazi’s. Na de oorlog werd het Lali Smo onmogelijk gemaakt om terug te keren naar Europa en in 1948 viel er opeens een telegram op de mat bij Yvonne en haar oma in Zwitserland: Lali en Smo waren omgekomen bij een auto-ongeluk.
Onteigend
De toedracht van dit ongeluk is nooit opgehelderd. Hun Dominicaanse bedrijf werd door de staat onteigend, zogenaamd omdat er geen erfgenamen zouden zijn, een grote som geld die het paar bij zich had in de auto is nooit teruggevonden.
Het is een verhaal dat zich leent voor tal van spannende uitweidingen, maar Sasha Meyer houdt het zorgvuldig bij de feiten, zonder wilde speculaties. Uit alles blijkt haar immense bewondering voor Lali. Zij rijst uit het verhaal op als sociaal bewogen vrouw, altijd opkomend voor minderbedeelden, keihard werkend en zich nergens te goed voor voelend. Het is alles bij elkaar haast te veel van het goede, een engel gelijk. Waar je als lezer zo nu en dan een behoorlijke dosis egoïsme meent te ontwaren, ziet Meyer een dappere glimlach.
Wat het boek een beetje opbreekt is het feit dat er geen persoonlijke getuigenissen zijn. Het wordt daardoor vooral een feitenrelaas. Pas tegen het eind, als Meyer het heeft over haar eigen moeder, komt er enige emotie in en raak je meegesleept. Neemt niet weg dat het leven van Lali Landsberger allerminst alledaags geweest is en dat je als lezer regelmatig van de ene verbazing in de andere valt.
Sonja de Jong
Sasha Meyer – Lali, Nieuw Amsterdam, ISBN978 90 468 3212 7, 300 pagina’s. € 22,99, januari 2025