Achebe, Chinua - Termietenheuvels in de Savanne (Perpetuareeks)
Adler-Olsen, Jussi - Serie Q 9 - Natriumchloride
Adler-Olsen, Jussi - Serie Q 10 - Eén raam, geen sleutel
Adolfsson, Maria - Doggerland 2 - Stormwaarschuwing
Adolfsson, Maria - Doggerland 3 - Tussen de duivel en de zee
Adolfsson, Maria - Doggerland 4 - Rennen of sterven
Adolfsson, Maria - Doggerland 5 - Valwind
Adolfsson, Maria - Doggerland 6 - Noodzakelijk kwaad
Ahndoril, Alex - Ik zal de sleutel vinden
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 1 - Zonder gezicht
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 2 - Negen
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 3 - 18 graden onder nul
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 4 - Motief X
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 5 – X manieren om te sterven
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 6 - De laatste spijker
Ahnhem, Stefan - Huizenruil
Alders, Hanny - De kopiist
Alders, Hanny - De volmaakte ketter
Alders, Hanny - Non nobis – Ondergang van de Tempelorde
Alsterdal, Tove - Inslag
Andersen, Johan - Zonder genade
Andriesse, Gauke - Dodelijke gelijkenis
Andriesse, Gauke - Daden van geweld
Andriesse, Peter - Claire Obscure
Appel, René - Overschot
Appel, René - Dansen in het donker
Appel, René - Waarom niet
Archer, Jeffrey - William Warwick 1 - Wie niet waagt
Archer, Jeffrey - William Warwick 2 - In het volle zicht
Archer, Jeffrey - William Warwick 3 - Een oogje dicht
Archer, Jeffrey - William Warwick 4 - Over mijn lijk
Arlidge, M.J. - Helen Grace 10 – Niemand zeggen
Arlidge, M.J. - Helen Grace 11 - Kom eens gauw
Arlidge, M.J. - Helen Grace 12 - Leef je nog?
Arlidge, M.J. - Twee kleine visjes
Arlidge, M.J. - Oog om Oog
Asscher, Maarten - De schaduw van een vriend
Atkinson, Kate - Een donkere, stormachtige nacht
Aubert, Marie - Volwassen mensen
Baay, Reggie - Het lied van de goden
Baar, Peter-Paul de - Theo Thijssen (1879-1943) - Schrijver, schoolmeester, socialist
Baar, Jan van - De vervolging van Joods Alkmaar
Baar, Jan van - De familie Drukker en de tragiek van Joods Alkmaar
Bach, Tabea - De Zijdevilla
Bailey, Sarah - De huisgenoot
Bailey, Sarah - Gemma Woodstock 4 - Een dood vol leugens
Bakboord, Henk - Billenkoek - Avonturen van een stoute Surinamer
Banville, John - Sneeuw
Banville, John - April in Spanje
Banville, John - De garage
Barker, Dacre Stoker & J.D. - Dracul
Barker, James Patterson & J.D. - Jeugdzonde
Barker, James Patterson & J.D. - Oorverdovend
Barker, J.D. - Augustus
Barker, J.D. - Het spel
Bax, Wim - Hou het stil
Beek, Martyn van - De jacht van de Wolf
Bengtsdotter, Lina - Charlie Lager 3 – De man die een vreemde was
Bengtsdotter, Lina - Spelen met vuur
Bennett, S.J. - Hare Majesteit de Queen onderzoekt 1 - De moord op Windsor Castle
Benzakour, Mohammed - De reus uit de Rif
Berg, Michael - De vermissing
Bergvelt, Joyce - Commandeur van de Kaap
Bergeys, Roland - Blindelings
Berkleef, Bernice - Bloedsteen
Berkleef, Bernice - Vinex
Berry, Steve - Cotton Malone 14 - Het Maltadocument
Bervoets, Hanna - Leer me alles wat je weet
Biezen, Mick van - Zomersplinters
Bijlsma, Rob - Kerken van goud, dominees van hout
Bjørk, Samuel - Munch & Kruger 2 - De doodsvogel
Bjørk, Samuel - Munch & Krüger 3 - De jongen in de sneeuw
Bjørk, Samuel - Munch & Krüger 5 - De terugkeer van Mia
Blake, Matthew - Anna O.
Blau, Sarah - De anderen
Blædel, Sara - Louise Rick 7 - Het meisje onder de boom
Blædel, Sara - Louise Rick 8 - De stille weduwe
Bleeker, Bregje - Criminaliteit voor ons soort mensen
Bley, Mikaela - Sterf voor mij
Blijdorp, Anita - Verslag van de wapen- en voedseltransporten West-Friesland en de Wieringermeer – september 1944-juni 1945
Blok, Dieuwertje - Dragelijke lichtheid
Boekwijt, Naomi Rebekka - Stemmen
Boer, Agnes de - 2000 jaar Oorlog en Strijd in het Oer-IJ-landschap
Boer, Merijn de - Het Surinamedagboek
Bolther, Line Holm & Stine - Voor onze zonden
Boom, Henk - Wij zijn maïs
Börjlind, Cilla & Rolf - Rönning & Stilton 7 - De Samaritaan
Börjlind, Cilla & Rolf - Rönning & Stilton 8 - Het Oog van de Nacht
Börjlind, Cilla & Rolf - Bevroren goud
Börjlind, Rolf & Molly - De duisternis tussen ons
Bøe, Grethe - Mayday
Bosch, Frits - De tromslager
Bosch, Frits - De Jutter
Bossenbroek, Martin - De wraak van Diponegoro
Bossenbroek, Martin - De Zanzibardriehoek. Een slavernijgeschiedenis 1860-1900
Bouwman, Rinske - Een soort eelt
Braam, Conny - De revolutie van Pelle
Brabander, Eric de - Het geluid van naderend onweer
Brabander, Eric de - Urbina
Brekel, Manon van den - Massa-executies op Sulawesi
Broadribb, M.J. Arlidge & Steph - De laatste steen
Brokken, Jan - De tuinen van Buitenzorg
Brokken, Jan - De kampschilders
Brokken, Jan - De ontdekking van Holland
Bronwasser, Sacha - Luister
Bronwasser, Sacha - De lotgevallen
Brouwers, Jeroen - Cliënt E. Busken
Brownlow, John - Zeventien
Brundage, Elizabeth - Het verdwijnpunt
Brusse, Peter - Ach, Engeland - De Brexit Editie
Bryndza, Robert - Erika Foster 7 - Fatale waarheid
Bryndza, Robert - Erika Foster 8 - Dodelijke wraak
Bryndza, Robert - Kate Marshall 1 - Zonder gezicht
Bryndza, Robert - Kate Marshall 2 - Schaduwland
Bryndza, Robert - Kate Marshall 3 - Vallend duister
Bryndza, Robert - Kate Marshall 5 - Dwaalspoor
Bryndza, Robert - Stille angst
Burr, Shelley - In de schaduw
Buruma, Ian - Het Churchillcomplex
Buschman, José - Couperus in de Oriënt
Camilleri, Andrea - De methode Catalanotti
Camilleri, Andrea - De vorm van water
Candlish, Louise - Nieuwe vrienden
Candlish, Louise - Haar woorden
Carter, Chris - De beste vriend
Caspers, Jannemieke - Het Heidi-feest
Castilo, Javier - Het spel van de ziel
Chabot, Sebastiaan - Olifantenpaadjes
Chapman, Julia - Een date met de dood
Chen, Katherine J. - Jeanne d'Arc
Christie, Agatha - De Miss Marple-verzameling - Twaalf nieuwe mysteries
Coben, Harlan - Levenslang
Coben, Harlan - Terugkeer
Cochius, Fotografie: Chrystal - Wandelen en fietsen - In en vanuit Bergen, Schoorl en Egmond
Connelly, Michael - Een gewaarschuwd man
Connelly, Michael - De wet van de onschuld
Connelly, Michael - Renée Ballard 3 - Het holst van de nacht
Connelly, Michael - Woestijnnacht
Connelly, Michael - Eerherstel
Connelly, Michael - Wachtstand
Cooper, Robert - The Ambassadors
Cosby, S.A. - Een laatste uitweg
Craven, M.W. - Washington Poe 1 - Brandoffer
Craven, M.W. - Washington Poe 2 - Zwarte zomer
Craven, M.W. - Washington Poe 4 - Dode hoek
Daanje, Anjet - De herinnerde soldaat
Daanje, Anjet - Het lied van ooievaar en dromedaris
Dahl, Arne - Berger & Bloom 4 - Nachtmerries
Dahl, Arne - Berger & Bloom 5 - Vriespunt
Dazai, Osamu - Als mens mislukt
Dark, Alice Elliott - De zomers
Dean, Abigail - Meisje A
Dean, Will - Tuva 1 – De jacht
Dean, Will - Tuva 2 - Zwart zout
Declercq, Matthias M.R. - De ontdekking van Urk
Deen, Mathijs - De Hollander
Dekkers, Midas - Wat loopt daar? - Een biologische kijk op rassen
Dicker, Joël - De zaak Alaska Sanders
Dicker, Joël - Een wild dier
Dis, Adriaan van - Vijf vrolijke verhalen
Dis, Adriaan van - De wandelaar
Dis, Adriaan van - KliFi - Woede in de republiek Nederland
Dis, Adriaan van - Adje doet heel druk
Dis, Adriaan van - De rat van Arras
Dis, Adriaan van - Naar zachtheid en een warm omhelzen
Dis, Adriaan van - De kolonie mept terug
Doel, Wim van den - Snouck
Donkers, Jan - Forty Tracks
Dröge, Philip - Moederstad
Dros, Imme - Gisterland
Dros, Imme - Elke reis is een omweg naar hier
Dros, Nico - Eiland van gisteren. Verhalen over Texel
Duivenbode, Dore van - Oerbos
Durlacher, Jessica - De Stem
Dürrenmatt, Friedrich - Justitia
Dusse, Karsten - Het kind in mij wil Mindful Moorden
Edvardsson, Mattias - Een heel gewoon gezin
Edvardsson, Mattias - Familietragedie
Edwardson, Åke - Erik Winter 13 - De dertiende zaak
Eikelenboom, Barend - Geslepen
Egmond, Pia van - Tijd om te gaan
Ekberg, Anna - Het perfecte huwelijk
Ellory, R.J. - De derde kogel
Elstad, Lotta - Ik weiger na te denken
Engberg, Katrine - Wintereiland
Engelen, Theo - Zevenheuvelen
Enger, Thomas - Het boek van de galg
Enger, Jørn Lier Horst en Thomas - Blix & Ramm 2 - Rookgordijn
Enger, Jørn Lier Horst en Thomas - Blix & Ramm 3 - Slagzij
Enger, Horst - Blix & Ramm 4 - Stigma
Enger, Horst - Blix & Ramm 5 - Schuld
Engman, Pascal - Vanessa Frank 2 – Femicide
Engman, Pascal - Vanessa Frank 5 - X
Entius, Yolanda - Om en nabij
Eriksson, Kjell - Ann Lindell 8 - De nacht van het vuur
Ernaux, Annie - De jaren
Ersson, Svea - Hej Denemarken
Esajas, Mitchell - Antonlogie
Essen, Rob van - Ik kom hier nog op terug
Faber, Hans - Van Zandt 3 - De zondaar
Fabricius, Johan - Het gordijn met de ibissen
Fabricius, Johan - Achter in de Molukken
Fabricius, Johan - Dipanegara
Fellowes, Jessica - De Mitford-moorden: Unity
Fenton, Justin - Deze stad is van ons - True crime
Ferrier, Deryck J.H. - In de ban van de bosgeest – Ontmoeting met Panaike
Fexeus, Camilla Läckberg & Henrik - Box
Fexeus, Camilla Läckberg & Henrik - Cultus
Fexeus, Camilla Läckberg & Henrik - 3 - Illusie
Fields, Helen - De laatste die sterft
Fisher, Tarryn - Een eerlijke leugen
Foley, Lucy - Het hotel
Fosse, Jon - Ik is een ander – Septologie III-V
Fossum, Karin - Zwanenzang
Fossum, Karin - Eddie Feber 1 - Lotgenoten
Fossum, Karin - Eddie Feber 2 - Nachtloper
Francis, Michelle - Zijn nieuwe vriendin
Frech, Steve - Wat je ons hebt afgenomen
French, Nicci - De gunst
Frennstedt, Tina - Countdown
Frennstedt, Tina - Cold Case 3 - Vagevuur
Frennstedt, Tina - Cold Case 4 - De laatste foto
Frerichs, Lieneke - Nescio. Leven en werk van J. H. F. Grönloh
Freriks, Philip & Lili - Les chats de Lili – De katten van Lili
Fresen, Ron - Acht jaar Achtuur
Fuglehaug, Randi - Vrije val – Deel 1 Fjordenreeks
Fulpen, Har van - Leven en werken op suikerplantage Mariënburg
Furniss, Jo - File des doods
Galbraith, Robert - Cormoran Strike 5 - Kwaad bloed
Galbraith, Robert - Cormoran Strike 6 - Inktzwart hart
Galbraith, Robert - Cormoran Strike 7 - Stromend graf
Geemert, Ko van - Dor Hout
Golden, Christopher - Ararat
Urturi, Eva García Sáenz de - Aquitanië – Land van water
Urturi, Eva García Sáenz de - De heren van de tijd
Garschagen, Melle - Stem van het Britse Volk
Geemert, Ko van - Verstoten uit het paradijs
George, Elizabeth - Iets te verbergen
Gerge, Tove - De jongen
Gerritsen, Tess - Rizzoli & Isles 13 - Luister naar mij
Giolito, Malin Persson - Sta ons bij
Goemans, Anne-Gine - Wondermond
Goldsworthy, Adrian - Mare Liberum
Gómez-Bárcena, Juan - Het dorp van de herinneringen
Gómez-Jurado, Juan - De volgende patiënt
Gómez-Jurado, Juan - Antonia Scott 1 - De rode koningin
Gómez-Jurado, Juan - Antonia Scott 2 - De zwarte wolvin
Gómez-Jurado, Juan - Antonia Scott 3 - De witte koning
Gómez-Jurado, Juan - Alles brandt
Gómez-Jurado, Juan - Alles keert terug
Grann, David - De schipbreuk van The Wager
Grebe, Camilla - In Eeuwigheid
Grisham, John - De storm
Groot, Fedor de - Sønderho
Grøndahl, Jens Christian - Dagen als gras
Grunberg, Arnon - Zevenpoot
Grund, Maria - De hoofdzonde
Grund, Maria - Dodendans
Guillou, Jan - De tweede doodzonde
Guillou, Jan - Het einde van het verhaal
Hannah, Sophie - Geen spat veranderd
Harari, Yuval Noah - 21 lessen voor de 21ste eeuw
Hardus, Werner van den Belt en Bob - De schilders van de Duin- en Bollenstreek
Harpman, Jacqueline - Ik die nooit een man heb gekend
Hawkins, Paula - Het blauwe uur
Hayes, Terry - Het jaar van de sprinkhaan
Heest, Detlev van - Parkeren in Hilversum
Heijden , A.F.Th. van der - Zogkoorts
Heitman, Mariken - De mierenkaravaan
Hemert, Chantal van - Kuipers & De Bont 1 - Verborgen verleden
Hendriksma, Martin - Aan zee
Hendriksma, Martin - Het geheim van Bols
Hermans, Willem Frederik - Conserve
Hermens, Max - Het verdwijnen van Ferdi Heijen
Hertmans, Stefan - Dius (2)
Hertmans, Stefan - Dius (1)
Higashino, Keigo - Detective Galileo 1 - De toewijding van verdachte X
Highsmith, Patricia - De getalenteerde meneer Ripley
Highsmith, Patricia - Stille wateren
Hoek, Anne-Lot - De strijd om Bali
Hoek, Jacobine van den - Madame, het wonderlijke leven van Marie Tussaud
Holland, Sam - De echoman
Holland, Sam - De 20
Holland, Sam - De poppenmeester
Hollander, Loes den - Wacht maar af
Holst, Christoffer - Bloedrode midzomeravond
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 1 - De Katharinacode
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 2 - De fjord
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 3 - De onbekende
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 4 - Dossier 1569
Horst, Jørn Lier - William Wisting 9 - Grenzeloos
Houellebecq, Michel - Vernietigen
Howard, Catherine Ryan - Je liet mij leven
Howard, Catherine Ryan - 56 dagen
Huff, Philip - Open
Hunter, Cara - Moord in de familie
Huysmans, Sanne - Iemand moest het doen
Iperen, Roxane van - ’t Hooge Nest
Iperen, Roxane van - Brieven aan ’t Hooge Nest
Iperen, Roxane van - De genocidefax
Indridason, Arnaldur - Boven water
Indridason, Arnaldur - Smeulend vuur
Indriðason, Arnaldur - Razende storm
Indriðason, Arnaldur - Het uurwerk
Irving, John - De laatste skilift
Isik, Murat - In de mist van Golden Gate Park
Jachina, Guzel - De trein naar Samarkand
Jackson, Stina - De laatste sneeuw
Jakobsdóttir, Ragnar Jónasson & Katrín - Reykjavik
Jalonen, Olli - De hemelproef
James, Peter - Ik volg jou
Jansen, Han Gieske en Godfried - Wonosoepono
Janssen, John-Alexander - Va-Banque
Jansson, Susanne - Winterwater
Janzen, Michiel - Het Vierde Rijk
Japin, Arthur - Het Stravinsky-spel
Jaquet, Maartje - Ala Sma Tori - Keti Koti Verbeeld
Jehoel, Gaila - Het culturele netwerk van Jan van Scorel
Jensen, Jens Henrik - Oxen 5 - Gladiator
Jimmink, Gerlof Leistra & Patricia - Kees Sietsma uit de schaduw
Johnsrud, Ingar - De peetmoeder
Jonasson, Jonas - Zoete zoete wraak bv
Jonasson, Jonas - De profeet en de idioot
Jónasson, Ragnar - Inktzwart
Jong, Jessica de - De Hollandse studente
Jonge, Freek de - De Zeeuwse jaren
Jonsson, Magnus - De man die met poppen speelde
Jonsson, Magnus - De aasgieren - Een Linn Ståhlthriller
Jonsson, Magnus - De vrouw die alleen jaagde - Een Linn Ståhlthriller
Kager, Maria - De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf
Kane, Darby - De perfecte echtgenote
Kane, Darby - De laatste uitnodiging
Karlsson, Ørjan - Jakob Weber 1 - Iselin was bijna thuis
Kars, Marjoleine - Bloed in de rivier
Kas, E. - Tribal Memories and the Confusing Numbers in the Old Testament
Kat, Otto de - Autobiografie van een flat
Kepler, Lars - Spiegelman
Kerr, Philip - Hitlers vrede
Keuning, Nico - Groots en onbekommerd - de biografie van Belcampo
King, Stephen - Later
King, Stephen - Fairy tale
King, Stephen - Billy Summers
King, Stephen - Holly
Chizmar, Stephen King & Richard - De Gwendy Trilogie
Knibbe, Ariën - Het verzwegen verbond
Koch, Herman - Ga je erover schrijven?
Koeleman, Bertram - Dit is jouw tijd
Koelle, Patricia - Het licht in de bomen
Kom, Anton de - Anangsieh - Verhalen van de spin uit Suriname
Kom, Anton de - Vandaag vrij altijd vrij - gedichten
Korsgaard, Thomas - Tue-trilogie deel 1 - Mocht er iemand langskomen
Korsgaard, Thomas - Tue-trilogie deel 2 - Op een dag lachen we erom
Kortmann, Vincent - Vlees en bloed
Kousbroek, Rudy - Het Oostindisch kampsyndroom
Kouwenhoven, ​​​​​​​Arlette - Van Elburg tot Deshima - Zes eeuwen familie Feith
Kovach, Carla - Gina Harte 3 - Zo’n mooi meisje
Kovach, Carla - Gina Harte 5 - Haar duistere hart
Kovacs, Carla - Gina Harte 6 - Haar laatste fout
Kovach, Carla - Gina Harte 7 - Zwijg als het graf
Kovach, Carla - Gina Harte 8 - Hij ziet jou
Kovach, Carla - Gina Harte 9 - Toen waren er vier
Kovach, Carla - Gina Harte 10 - Jouw laatste wens
Kovach, Carla - Gina Harte 11 - Het laatste meisje
Kraaijeveld, Frank - Be Frank. 60 jaar Bintangs
Krabbé, Tim - Onkrijgbaarheid
Kristian, Giles - Waar bloed bevriest
Kuang, Rebecca F. - Yellowface
Kvensler, Ulf - Het hoge noorden
Kwakman, Bas - Flankhond
Labuskes, Brianna - De bibliotheek van verboden boeken
Läckberg, Camilla - Nachtspel
Läckberg, Camilla - Fjällbacka 11 - Koekoeksjong
Lagercrantz, David - Rekke & Vargas 1 - Obscuritas
Lagercrantz, David - Rekke & Vargas 2 - Memoria
Langereis, Sandra - Erasmus - Dwarsdenker
Lankester, Bart - Stakkers & stakers
Lapidus, Jens - Paradijs
Lapidus, Jens - Stockholm Underground 4 - Mr. One
Larsson, Åsa - Rebecka Martinsson 6 - De zonden van onze vaders
Lazaroms, Ilse Josepha - Elders
Leeuwen, Joke van - Alle tijden zijn onzeker
Leuwsha, Tessa - Plantage Wildlust
Leuwsha, Tessa - De wilde vaart
Liefaard, André - De opbouw van een profclub - 1988-1998
Liljestrand, Jens - Zelfs als alles eindigt
Lindell, Unni - Het lege huis
Lippman, Laura - Gebroken vertrouwen
Lloyd, Chris - Eddie Giral 2 - Requiem
Lloyd, Ellery - De club
Lunde, Marja - Het einde van de oceaan
Mandela, Dumani - Op de vlucht voor apartheid
Mangun), Y.B Mangunwijaya (Romo - Het mysterie van Mrs. Indonesia
Marijnissen, Lilian - De winst van alles delen
Marklund, Liza - Poolcirkel
Marklund, Liza - Moeraskou
Marsons, Angela - Kim Stone 2 – Wreed spel
Marsons, Angela - Kim Stone 3 - Verloren meisjes
Marsons, Angela - Kim Stone 4 - Schijndood
Marsons, Angela - Kim Stone 5 - Bloedlijn
Marsons, Angela - Kim Stone 6 - Dolende zielen
Marsons, Angela - Kim Stone 7 - Vermoorde onschuld
Marsons, Angela - Kim Stone 8 - Verborgen waarheid
Marsons, Angela - Kim Stone 9 - Laatste belofte
Marsons, Angela - Kim Stone 10 - Vergeten verleden
Matheson, Nadine - De stille kamer
Melching, Willem - De zelfdenker - Karel van het Reve 1921-1999
Lanen, Pepijn - Gezeik
Leod, Cynthia Mc - Hoe duur was de suiker?
Márquez, Gabriel García - In augustus zien we elkaar
McDermid, Val - Allie Burns 1 - 1979
McDermid, Val - Allie Burns 2 - 1989
McDermid, Val - Karen Pirie 7 - De leugen voorbij
McKinty, Adrian - Het eiland
McCarthy, Cormac - De passagier
Menasse, Eva - Vienna
Meyer, Deon - Bennie Griessel 7 - Donkerdrif
Meyer, Deon - Bennie Griessel 8 - Leeuw
Michallon, Clémence - De stille huisgenoot
Michielsen, Dido - Lichter dan ik
Middendorp, Peter - De kant van Ada
Miles, Tiya - Alles wat ze dragen kon
Miller, C.L. - Een moordgids voor antiekverzamelaars
Mizee, Nicolien - Ik kus uw handen duizendmaal
Mo, Johanna - De Eilandmoorden 1 - De nachtegaal
Mo, Johanna - De Eilandmoorden 2 - De schaduwlelie
Mo, Johanna - De Eilandmoorden 3 - Het donkere woud
Mohr, Jim van der Meer - De schilders van West-Friesland
Morgan, Tica - Mooie Moorden 3 - Kwade Hoek
Moriarty, Liane - Dat ene moment
Morris, Heather - De vrouwen van het kamp
Moser, Benjamin - De wereld op zijn kop, ontmoetingen met Hollandse meesters
Moström, Jonas - Nathalie Svensson 1 - Dodelijk dichtbij
Moström, Jonas - Nathalie Svensson 3 - Middernachtsmeisjes
Moström, Jonas - Nathalie Svensson 4 - Tot de dood ons scheidt
Murakami, Haruki - De stad en zijn onvaste muren
Nesbø, Jo - Koninkrijk
Nesbø, Jo - De jaloezieman
Nesbø, Jo - Macbeth
Nesbø, Jo - Bloedmaan
Nesbø, Jo - Koning van Os
Nesser, Håkan - Barbarotti 6 - Herfst op Gotland
Nesser, Håkan - Barbarotti 7 - Wie schrijft, verdwijnt
Neuhaus, Nele - Weg naar nergens
Neuhaus, Nele - Sheridan Grant 3 - Tijden van storm
Neurink, Judit - De wraakzuchtige spion
Nicolasen, Lidy - Een onverschrokken leven - De vele hartstochten van Fernanda Willekes Mac Donald
Niekerk, Annemarié van - Om het hart terug te brengen
Nieuwenhuys, Rob - Oost-Indische spiegel
Niewierra, Anya - De Camino
Nijholt, Willem - Een ongeduldig verlangen. Herinneringen
Noordhoek, Wim - De gabardine regenjas
Noort, Saskia - De nazaten
Nooteboom, Cees - Frankrijk. Alle Franse reisverhalen
Nore, Aslak - De erfenis van de familie Falck
Norebäck, Elisabeth - Nadia
Nyström, Peter Mohlin & Peter - John Adderley 1 - Het laatste leven
Nyström, Peter Mohlin & Peter - John Adderley 2 - De andere waarheid
Nyström, Peter Mohlin & Peter - John Adderley 3 - De stille vogel
O’Hagan, Andrew - Caledonian Road
Ohlsson, Kristina - August Strindberg-reeks 1 - Stormwacht
Ohlsson, Kristina - August Strindberg-reeks 2 - IJsbreker
Oksanen, Sofi - Het hondenpark
Olde Heuvelt, Thomas - November
Ollikainen, A.M. - Paula Pihlaja 1 - Waterkoud
Ollikainen, A.M. - Paula Philaja 2 - Speelplaats
Onderdenwijngaard, Arjan - Multatuli leeft in Lebak
Oostrom, Frits van - De Reynaert
Osman, Richard - Voor al uw moordzaken
Österdahl, Martin - De laatste nacht
Overman, Mariska - Noorderlicht
Paasman, Michiel van Kempen en Bert - ALBUM van de Caraïbische poëzie
Pagie, Nathalie - Camping Oosthoek
Pagie, Nathalie - Helsinki
Pagie, Nathalie - Vlissingen
Paretsky, Sara - V.I. Warshawski 10 - Verdwenen
Paris, B.A. - De gevangene
Paris, B.A. - Het telefoontje
Parks, Adele - Jullie allebei
Parra, Bodil de la - Het verbrande huis
Pasqualin, Björn - Waar rook is
Pauwels, Kim - Blauwe achten
Pedersen, Kim Faber & Janni - Juncker & Kristiansen 2 - Hoogzomer
Pedersen, Kim Faber & Janni - Juncker & Kristiansen 3 - Stikdonker
Pedersen, Kim Faber & Janni - Juncker & Kristiansen 4 - Schaduwrijk
Pefko, David - De gebroeders Maxilari
Perrin, Kristen - Hoe ik mijn eigen moord oploste
Petterson, Per - Mannen in mijn situatie
Pfeijffer, Ilja Leonard - Alkibiades
Poeze, Henk Schulte Nordholt en Harry - Merdeka
Pollack, Robert - De vier elementen
Portegies, Annette - Weerspiegeld in een waterglas - Maurice Gilliams 1900-1982
Post, Elvin - Breekpunt
Post, Elvin - Een aardig meisje
Rämö, Satu - Rósa en Björk
Ramqvist, Karolina - De berenvrouw
Reitsma, Janke - Alles wordt lichter
Rensburg, Rudie van - Klem
Reybrouck, David Van - Revolusi
Riel, Ane - Beest
Rio, M.L. - Als we schurken waren
Ripley, Sam - De regel van drie
Rankin, Ian - Een web van leugens
Redmond, Roline - De Doorsons
Redmond, Roline - De wasvrouw van de Drambrandersgracht
Rehwinkel, Peter - Amalia - De plicht roept
Roberts, Nora - Identiteit
Roberts, Nora - Erfenis
Roberts, Nora - Nachtwerk
Roberts, Nora - Schimmenspel
Roemer, Astrid H. - DealersDochter
Rolfsdotter, Ulrika - Annie Ljung 1 - Duivelsdal
Rolfsdotter, Ulrika - Annie Ljung 2 - Onbegraven
Rooney, Sally - Intermezzo
Rose, Karen - In alle onschuld
Rosenfeldt, Hans - Wolfzomer
Rosenfeldt, Hjorth & - De Bergmankronieken 8 - De schuld
Roslund, Anders - Drie jaar
Roslund, Anders - Vijf moorden
Ryan, Chris - Danny Black 7 - Code zwart
Ryan, Chris - Koud rood
Sarenbrant, Sofie - Emma Sköld 1 - Berouw
Sarenbrant, Sofie - Emma Sköld 2 - Jaloezie
Sarenbrant, Sofie - Emma Sköld 4 - Schuld
Scalia, Christina Cassar - Vanina Guarrasi-serie 1 - Zwart zand
Schepp, Emelie - Jana Berzelius 6 –Sub rosa
Schermer, Marijke - In het oog
Schlikker, Malou Holshuijsen en Roos - Dit komt nooit meer goed
Seeck, Max - De trouwe lezer
Seeck, Max - De ijskring
Seeck, Max - Helsinki 3 - Rancune
Selåker, Engman & - Schaduwlandreeks 2 - Zondeval
Sénanque, Antoine - Askruis
Shafak, Elif - Er stromen rivieren in de lucht
Shriver, Lionel - Waanzin
Siegmann, Machteld - Aloha
Sigurdardottir, Lilja - Verstrikt
Sjisjkin, Michaïl - Mijn Rusland, oorlog of vrede
Skördeman, Gustaf - Geiger
Slaughter, Karin - Valse getuige
Slaughter, Karin - Gewetenloos
Slaughter, Karin - Na die nacht
Slaughter, Karin - Waarom we logen
Slaughter, Karen - Loepzuiver
Smeets, Hubert - Een wonderbaarlijk politicus – Hans van Mierlo, 1931-2010
Smeulders, Eveline Sint Nicolaas en Valika - Slavernij
Smirnoff, Karin - Millenium 7 - De schreeuw van de zeearend
Smis, Paul Christiaan - Harald - Een historische novelle
Smit, Susan - De wijsheid van de heks & De heks van Limbricht
Snoek, Kees - Sjahrir - Wissel op de toekomst
Solstad, Dag - Roman 11, boek 18
Spaan, Alja - Het langzaam voorovervallen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 7 - Zwarte schapen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 8 - Gevallen engelen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 9 - Bittere bloemen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 12 - We zullen wind erven
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 16 - Satellieten van de dood
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 17 - Koude harten
Staalesen, Gunnar - Varc Veum 19 – Waar rozen nooit verwelken
Stefánsson, Jon Kalman - Yellow submarine
Sten, Viveca - Åre-moorden-reeks 1 - Verborgen in de sneeuw
Strömberg, Sara - Sluw
Svernström, Bo - Wie het eerst komt
Sylvester, Joyce - Bent ú de burgemeester?
Tangen, Geir - Dodemanstango
Tangen, Geir - Hartenbreker
Tex, Charles den - De Repair Club
Tex, Charles den - De Repair Club 2 - Trauma
Tex, Charles den - De vriend
Tex, Charles den - Een mooie dood
Theorin, Johan - Strandmoord
Theunissen, Jeroen - Een week
Thomése, P.F. - Black-Out
Timmer, Edwin - Langs de muur van Trump
Timmerije, Anneloes - De mannen van Maria
Toews, Miriam - Nachtgevechten
Tremain, Rose - Eilanden van genade
Truijens, Aleid - Leven in de verbeelding - Hella S. Haasse 1918-2011
Trujillo, Carolina - De instructies
Tudor, C.J. - De anderen
Turner, A.K. - Cassie Raven 2 - Levenslang
Tyce, Harriet - Bloedsinaasappel
Tyce, Harriet - Alles komt goed
Ulstein, Silje - Serpent
Urturi, Eva García Sáenz de - De Witte Stad 5 - De engel van de stad
Valiulina, Sana - Waar alle wegen ophouden
Vallejo, Irene - Papyrus
Valk, Éva Tuboly en Gerrit - Een fier en frank volk!
Veen, Rob Chrispijn & Herman van - Bevrijdingskind
Verhoef, Esther - De nachtdienst
Verhulst, Dimitri - Bechamel Mucho
Vervoort, Hans - Zo tedere schade…
Veth, Bas - Het leven in Nederlandsch-Indië in 1900
Vis, Jacob - Tandem
Vijverberg, Pauline - De achtste zonnebloemen
Vleuten, Diederik van - Daar werd wat groots verricht
Vlugt, Simone van der - De kaasfabriek
Vlugt, Simone van der - Bloedlijn
Vogel, Marianne - Brecht gaat voor recht
Voos, Lammert - Jericho
Voss, Daan Heerma van - Geen vaarwel vandaag
Voss, Thomas Heerma van - Het archief
Vriend, Eva - Het eiland van Anna - Schokland en de geschiedenis van een thuis
Vries, Joost de - Hogere machten
Vries, Royce en Peter R. de - Ik beloof je dat ik honderd word
Vuijsje, Robert - Salomons oordeel
Vuure, Rob van - Nagelaten Werk
Waard, Elly de - Meestal tussen bomen
Waart, Jules de - Geloof niet alles...
Wahlgren, Anna E. - In haar voetsporen
Walle, J. van de - Beneden de wind – Herinneringen aan Curaçao
Walter, Marthe - Ik wil gewoon mijn moeder terug
Walters, Elena - Thuisgebracht
Ward, Catriona - Onderhuids
Ware, Ruth - De moord in Oxford
Waterdrinker, Pieter - Biecht aan mijn vrouw
Waterdrinker, Pieter - Van huis en haard
Waterdrinker, Pieter - Citroenkip op zondag
Wattel, Froukje - Huismusea van Amsterdam
Webb, Katherine - De verdwijning
Welagen, Robbert - Averij
Werf, Gerwin van der - Wilgeneiland
Whitaker, Chris - Nooit meer zoals het was
Whiting, Rebecca Buxton en Lisa - De filosofes
Wieringa, Tommy - Nirwana
Wieringa, Tommy - Konvooi
Winter, Fredrik Persson - De Das
Winter, Fredrik Persson - Karma
Wit, Tim de - Wankel Koninkrijk
Winter, Leon de - Stad van de honden
Wohlleben, Peter - De lange adem van bomen
Wortel, Maartje - Camping
Woud, Auke van der - Het landschap - De mensen
Wouden, Yael van der - De bewaring
Wouthuysen, Willem Campschreur & Ester - Jong in de oorlog
Wright, Alexis - Het boek van de zwaan
Zegveld, Liesbeth - Ik wil de waarheid
Zijl, Annejet van der - Fortuna’s kinderen
Zirkzee, Jacqueline - Salomon
Zomeren, Koos van - Gevolgen
Zwaan, Glenn Helberg en Irene - Als ik luister
auteurs, Diverse - Natura Artis Magistra
auteurs, Diverse - Amsterdam in bijna 80 boeken

Conserve's Leessite

Boekbesprekingen en leestips


Kerken van goud, dominees van hout - Rob Bijlsma

Monumentaal boek over de natuur

Informatief, maar ook om te lachen

Het is een monumentaal boek over de natuur. Bijzonder informatief, maar ook om te lachen. Het boek gaat over de natuur in Nederland, over het verschijnen en uitsterven van soorten en hoe de beheerders daar invloed op denken te hebben. In het betoog zoomt Rob steeds in op een stukje natuur dat hij langdurig en uitermate gedetailleerd heeft onderzocht. Tegelijk geeft het boek de lezer inzicht in het merkwaardige leven van Rob zelf, dat komt door de verhalen over zijn waarnemingen. Urenlang wachten in een boomtop of in een greppel en compulsief registreren en analyseren van van alles en nog wat, zoals overgewicht van boswachters, afstanden van boswachter tot auto, blikjes langs ‘zijn’ fietspad, mensen op foto’s in jaarverslagen van natuurbeheerders, bezoekers in verboden gebied. Daardoor blijft het boeien.

Het boek is geschreven in een prettige stijl, vaak komisch, maar toch leest het niet gemakkelijk. Dat komt door de vele bewijzen die Rob invoegt om zijn betoog te onderbouwen: opsommingen, tabellen, grafieken, waar relevant zelfs keurig voorzien van informatie over de spreidingsbreedte en standaard deviatie van de waargenomen aantallen, en er staan op bijna elke pagina voetnoten en verwijzingen naar (wetenschappelijke) literatuur. Die onderbouwingen kun je natuurlijk overslaan bij het lezen, maar dan mis je van sommige betogen toch net de essentie (of de grap) en dat wil je niet. Het lukte me niet om meer dan een paar hoofdstukken achter elkaar mijn aandacht er bij te houden, dan moest ik echt even iets anders doen. Ik pakte het boek wel steeds weer op, het bleef me intrigeren.

Rob gaat met een knipoog (en daardoor grappig) tekeer tegen van alles, en heeft ook steeds groot gelijk. Tijdens het lezen zei ik bij elke bladzijde minstens twee keer ‘zo denk ik er ook over’. Het bijzondere is dat Rob steeds een duidelijke onderbouwing toevoegt als hij een beheerder of instantie uitvetert. Vooral de natuurbeheerders Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten moeten het ontgelden, al schrijft Rob er wel vaak bij dat tegenwoordig de provincies verantwoordelijk zijn voor het natuurbeheer.

Dat uitveteren gaat meestal over geld. Rob toont aan dat het de beheerders niet om de natuur gaat, maar om omzet. Plannen worden zo gemaakt, dat het maximum aan subsidie wordt binnen geharkt. Subsidie verslaving.

Plannen van beheerders lukken altijd. Dat komt enerzijds door de vaagheid van de doelstellingen, en doordat altijd randvoorwaarden en neveneffecten worden genoemd. Komt er wat anders uit dan verwacht, dan past dat toch altijd binnen de doelen en/of is het niet te wijten aan de beheerder. En anderzijds lukken plannen altijd, omdat er geen enkele controle is of een doelstelling is gehaald. Daar komt bij, dat de doelen vaak beperkt zijn tot enkele soorten en niet gaan om de leefomgeving van planten en dieren.

Het boek loopt over van de voorbeelden. Voorbeelden van mislukt ‘herstel’. Natuurlijk noemt Rob de Oostvaardersplassen een mislukking, een voorbeeld van hoe het niet moet. Hij staaft dat uitgebreid, onder andere met cijfers van de achteruitgang van de riet- en ruigtevogels. Voorbeelden van mislukte herintroducties van in Nederland uitgestorven dieren, terwijl het gebied daar niet meer geschikt voor is. Ze zijn volgens Rob niet voor niets uitgestorven. Breed uitgemeten wordt als voorbeeld het geldverslindende debacle van de herintroductie van korhoenders beschreven. Gevolgd door de heldere waarschuwing dat we ons ook geen illusie hoeven te maken over terugkeer van de griel, kemphaan, kuifleeuwerik, enzovoort. Die zijn niet voor niets vertrokken, ze hebben niets te zoeken in een grondig verpest landschap. Studies die beweren dat bescherming van een ‘kensoort’ meerdere soorten laat mee profiteren, zijn volgens Rob gebaseerd op gebakken lucht, op minieme steekproeven en selectief shoppen in de literatuur.

Tussen neus en lippen noemt Rob wetenschappelijk onderzoek waarin wordt aangetoond hoeveel kleine dieren worden gevangen door katten. Ook door goed verzorgde katten, die op tijd hun eten krijgen. En hij beschrijft met veel nadruk hoe groot de verstorende invloed is die loslopende honden in de natuur hebben. Hij hekelt de lakse manier van toezicht houden door de beheerders en de lompe manier waarop zij zelf met de natuur omgaan.

Het boek is doordrenkt met bewijzen van de negatieve invloed van kaalkap. Achteruitgang van de vogelstand wijt Rob aan drie oorzaken:

  • kortzichtige beheervoorstellen, waarin niet wordt gekeken naar het belang van insecten, en bodemleven,
  • verkeerd grondgebruik en toepassing van persistente pesticiden,
  • kaalkap en versnippering van de natuur.

Meestal was ik het eens met de manier waarop Rob zijn waarnemingen vertaalt naar beter beleid. Een enkele keer niet. Ik was het bijvoorbeeld helemaal niet eens met de visie van Rob dat het beter is om meer natuur af te sluiten voor mensen, hoewel ik daar al lezend over de verstoring door bezoekers (en hun honden) wel veel meer begrip voor heb gekregen.

Jan Engelbregt (bestuurslid en oud-voorzitter Stichting ter behoud van het Schoorlse- en Noord-Kennemerduingebied, kortweg Duinstichting)
 

De auteur

Rob Bijlsma (1955) groeide op in de buurt van Wageningen, getogen op de Veluwe, waar hij op zijn tiende begon met vogelen. Zijn eerste verrekijker kocht hij voor 88 gulden (zo lang geleden dus). De eerste aantekeningen stammen van twee jaar voordat Jefferson Airplane Surrealistic Pillow uitbracht. Jazeker, de plaat waarop het iconische White Rabbit is te vinden. Na het verlaten van de middelbare school, tot vandaag de dag, zonder onderbreking bezig met vogelonderzoek. Waar kan dat anders dan in Nederland? Rob is autodidact en veelschrijver met zwak voor alles dat leeft. Boeken als Mijn roofvogels en recent nog Kerken van goud, dominees van hout- Over de verwording van de Nederlandse natuurbescherming (Atlas Contact). Levenslange projecten: Planken Wambuis, Drenthe en Afrika.

Rob Bijlsma – Kerken van goud, dominees van hout, 352 pagina’s, ISBN 978 90 450 4463 7, uitgeverij Atlas Contact, € 24,99, juni 2021

 

Uit het boek ‘Kerken van goud, dominees van hout’ van Rob Bijlsma heb ik een aantal citaten gehaald. Die komen vast nog van pas!

pag

citaat/opmerking

18

(…) volksverlakkerij (…) Dat ogenschijnlijk paradijs heeft namelijk te maken met de kortstondige pioniersfase die een grootschalige ingreep teweegbrengt. En met het feit, dat soorten die van pioniersvegetaties houden waardevoller worden gevonden dan andere soorten

19

(…) van de gewenste heide komt zelden iets terecht (…). Tapuiten en duinpiepers bedenken zich wel tweemaal alvorens er te landen (…).

20

(…) voor wie denkt dat natuurbeschermers het erg vinden dat herstelde of gebouwde natuur na verloop van tijd vervlakt: helemaal niet. (…) Het is voor herstellers namelijk een scenario om opnieuw aan de slag te gaan …

24

(…) herstel van zandverstuivingen. Let wel: een habitat die indertijd per ongeluk via roofbouw door mensen werd gecreëerd (…). Het zogenaamde herstel ging uiteraard gepaard met grof geweld via bomenkap, graafmachines en af- en aanrijden van zwaar materieel. En met babbelpraat (...).

28

Duidelijke vraagstelling bij start van een project? Welk tijdvak? Nulsituatie gemeten? Controlegebieden ingericht? Bijhouden wat de ingreep betekende voor de bestaande leefwereld? Welke literatuur gelezen? Gaat u door als het geld op is? Mijn ervaring: op die vragen volgt een glazige blik.

28

Als gevolg (…) zuchten natuurgebieden onder nietsontziende ingrepen, (…). Natuurherstel Schoorlse Duinen, (…).

34

Zodra subsidiegevers voorwaarden gaan stellen, en dat doen ze (gebied tevens inrichten voor recreatie, bijvoorbeeld), moet de reactie zijn: stop dat geld maar in je …

Geld niet aannemen is soms belangrijker dan het wel aannemen. Dat heeft met principes te maken (…).

37

Boeren en natuurbeheerders zetten gesanctioneerd de wet naar hun hand, (…) vergezeld van kreten als ‘wereld voeden’ of ‘biodiversiteit’.

37

De houtsnippers worden aan het publiek verkocht als duurzame energie. (…) Let wel: zowel Staatsbosbeheer als Natuurmonumenten noemde dat enkele decennia terug nog strooiselroof.

39

Tegenwoordig is de zaagterreur structureel, is het niet voor houtproductie of opruiming van exoten, dan wel om (…).

40

(…) schip met geld (…), circus van start. Beekherstel, aanleg/afbraak/aanleg van rasters en hekken, aanleg betonfietspaden, exoten opruimen, (…) natuurgebieden afgraven, (…) preventief opslag verwijderen, chopperen (…). De toezegging dat het na verloop van tijd klaar zou zijn met dat gedoe is een leugen. Het ‘herstellen’ van natuurgebieden is een raison d’être van de beheerder geworden (…).

41

Je zal maar natuurgebied in Nederland zijn. Dan loop je een goede kans te worden omgevormd tot Nationaal Park, waarvan de enige functie is mensen te gerieven.

In de voetnoot: De definitie Nationaal Park (…): overheidstruc om andermans natuurgebieden om te vormen tot recreatieterrein, met als doel woeste grond alsnog productief te maken.

44

In de voetnoot (vrij weergegeven): Bijna elke bewering van een natuurbeheerder is onjuist of zelfs ronduit gelogen. De schapen geloven de overheden en natuurbeheerders. De geiten willen bewijzen zien en gaan na 10 of 20 jaar nog eens kijken wat er van de plannen terecht is gekomen.

59

Niet steeds meer terrein openstellen voor zelfzuchtige mensen, maar juist meer terrein afsluiten (…). Denk daar maar eens over na zonder onmiddellijk in een van de twee standaardreacties te vervallen. [voetnoot: 1. wij hebben recht op natuurgebieden; 2. jij wilt die gebieden voor jezelf houden]

63

(…) bos blijkt zich niet aan de regels te houden en heeft zich daarmee als de ideale zondebok ontpopt. Het verdampt kostbaar water, verstoort zichtlijnen, belemmert werk in uitvoering, blijft opslaan op plekken waar dat verboden is, staat biodiversiteit in de weg, bedreigt zeldzame dieren, (…), is de broedplaats van gevogelte waarvan in de rest van Europa al meer dan genoeg rondvliegt en - niet te vergeten – is de woonplek van gedierte dat schade toebrengt aan het omringende boerenland

64

(…) alles wat je vernielt ten faveure van een utopie, gaat ten koste van de bestaande werkelijkheid. (…) Als het niet werkt, en dat doet het nooit, want natuur kent geen doeltypen, verzin je toch gewoon wat anders. Of ga je opnieuw hakken en graven om de achterbakse natuur alsnog in het gareel te schoppen.

68

Sinds natuurgebieden tot Nationaal Park zijn gebombardeerd, is de beuk erin gegaan. (…) Vlaksgewijze kap over honderden hectaren bos.

71

Als deze cijfers één ding duidelijk maken, dan is het wel dat bosbewonende roofvogels, (…), een sterke voorkeur hebben voor naaldbomen om in te nestelen en in het bijzonder voor de exoten onder de naaldbomen(buizerd uitgezonderd). Dat zou ze duur komen te staan. Want in de tussentijd hadden de natuurbeheerders besloten dat het bos niet is zoals het zou moeten zijn. De zaagploegen trokken binnen en gingen aan de slag. (…) Maar sinds de beheerders een hekel aan bomen hebben gekregen, is er een andere categorie (van nest-verlies; JE) aan toegevoegd: nestboom omgezaagd.

71

Afhankelijk van welke beheerder aan het woord is, moet er in plaats van bos open ruimte komen (…), of anders moet het bestaande bos worden omgevormd (…) of moet levend bos worden door gemaakt (…) of moeten levende roofvogels worden vervangen door houten beelden van roofvogels (…; echt uitgevoerd in boswachterij Smilde; JE).

72

(…) een interessant fenomeen dat laat zien dat je als vernieler overal mee kunt weg komen.

76

(…; bossen veranderd in gatenkaas door kappen en dunnen en afgraven van de toplaag; red.) Allemaal in het kader van Natura 2000. volgens het bijgeplaatste bordje , dus – moeten wij geloven – heilzaam voor de natuur.

88

over gekapte of sterk gedunde bossen:

Geen beter voorbeeld dan bossen waar door de beheerder gaten in zijn geslagen. Versnippering van leefgebied betekend facilitering van opportunisten. In uitgeklede landschappen zijn bosranden en plukjes bos efficiënt af te stropen door roofvijanden (…). Alsof je een rode loper uitlegt.

89

als een beheerder onder vuur komt te liggen:

Dan is de repliek: bos beheerd overeenkomstig het bostype dat door de provincie is voorgeschreven, werk uitgevoerd volgens gedragscode, goed voor de weerbaarheid tegen klimaatverandering, verhoging van biodiversiteit.

103

bij kappen moet een straal van 50 m rondom een roofvogelnest worden gespaard; het gaat in dit tekstgedeelte om waarnemingen door Rob in percelen die werden geveld in West-Drenthe: veel nesten bleken niet gemarkeerd, 26 wel gemarkeerde nestbomen werden toch geveld.

De verplichte 50 meter was bij geen enkele van de 72 nesten aangehouden; zelfs een afstand van 40 meter werd niet gehaald. Bij 25 nesten was al het bos tot aan de nestboom weggekapt (...). In enkele gevallen was de nestboom zelfs de enige boom die nog overeind stond na de kaalkap.

109

over de Gedragscode Bosbeheer, die is vervangen door de Gedragscode Soortenbescherming Bosbeheer:

De zorgplicht (voor vogels; JE) is feitelijk virtueel, want de toegestane werkzaamheden ondergraven elke vorm van echte bescherming. een typerend voorbeeld betreft kaalkap van bos, de meest destructieve vorm van kap die je kunt bedenken met langdurige negatieve uitwerking op bodemleven, biochemische processen en biodiversiteit. Volgens de nieuwe gedragscode mag bij verjongingskap in de vorm van kaalkap 0,5 ha tegen de grond gaan, bij schermkap tot 2 ha. Zulke praktijken vergen vele decennia alvorens de schade weer een beetje hersteld is.

113

dat natuurlijk gestorven bomen meer betekenen voor de natuur, dan geringde of ingezaagde bomen die op stam sterven:

Sterven duurt jaren, niet zelden decennia. ook daarna, als de boom al morsdood is, gaan er decennia overheen voordat de boom volledig is verteerd.

113

hoe beheerders subsidie binnen hengelen:

Een van die doelen in termen van natuur, en nog specifieker, van dood hout in die natuur, luidt: dood hout is goed (…). Binnen de kortste keren zong er dan ook een streefgetal rond, namelijk: een bos is in orde en verdient subsidie bij drie dode bomen met een diameter van minimaal 30cm (op borsthoogte) per hectare. (…) Het probleem met bomen is namelijk dat ze, eenmaal een bepaalde leeftijd bereikt, lang leven en langzaam dood gaan. Daar gaat de subsidie!
De oplossing was briljant in haar eenvoud: bomen kun je doodmaken. (…)

114

1. ingezaagde bomen lagen sneller tegen de grond dan natuurlijk gestorven bomen,

2. ingezaagde bomen leken minder door houtbewonende insecten te worden bewoond dan natuurlijk gestorven bomen, en

3. door inzaging gestorven bomen werden niet als nestboom uitgekozen door matkoppen en kuifmezen (…).

116

(…) de kuifmees (…) een van de vele bescheiden juwelen in dennenbos. (…) ze hakken ingerotte gaten of rottingsplekken op takbreuken verder uit of maken achter schors van vermolmde stammen een holte.

118

Alle ingezaagde bomen deden aanmerkelijk korter over hun aftakeling dan bomen die op natuurlijke wijze aan hun einde kwamen. (…) Vooral grove den en berk gingen na inzaging snel dood op stam, vaak binnen een jaar.

120

Het lijdt geen twijfel dat dood hout in het bos een cascade van leven met zich meebrengt. (…)

Ik ben het hartgrondig eens met de mycologen Eef Arnolds en Rob Chrispijn (…) die pleiten voor natuur die vrij is van ieder menselijk ingrijpen. Beheerders moeten maar eens leren geduld te hebben (…).

123

over de Ips Typographus, de letterzetter:

(…) omdat Ipsen via een georkestreerde aanval op fijnsparren binnen 4 dagen tot 90% van de bomen hebben aangetast. Zes dagen later kunnen de bomen al dood zijn. De aanval wordt door de kevers zelf ‘voorbereid’, en wel door een agressieferomoon af te scheiden.

Met als pavlov-reactie van de beheerders: aangetastebomen moeten ten spoedigste worden opgeruimd. Kappen die hap. Maar kap (…) bleek zelfs niet bij benadering effectief (…).

124

Tegenwoordig (…) zijn lariksen aan de beurt (…) door een andere kever, Ips Cembrae. (…) De kevertjes werden zelfs nog extra in het zadel geholpen, namelijk door in de winter van 2018/2019 in een gezonde opstand van lariks veel bomen aan de voet in te zagen. Op stam laten sterven, een van de vele raadselachtige ingrepen waar ongeduldige beheerders het patent op hebben. Stervende lariksen zijn een kolfje naar de hand van Ips Cembrae (…). Maar dat was niet de bedoeling, het bos mag wel dood, maar niet teveel tegelijk.

125

Deze centrales (biomassa centrales; JE) worden aan het publiek verkocht als producenten van duurzame energie (…), maar zijn in werkelijkheid energievretende en geldverslindende bedrijven van zakkenvullers.

De beste manier om ziektes te verspreiden is op megaschaal te gaan slepen met planten en dieren. Denk aan vogelgriep, varkenspest, Phytophtora … en jawel, ook Ipsen en hun fungi.

125

(in voetnoot) Deze fijnsparren stonden ook op de nominatie te worden gekapt. Als Eef Arnolds en Rob Chrispijn niet hadden ontdekt dat er zeldzame paddenstoelen voorkwamen zou dat rücksichtslos zijn gebeurd.

129

Lariksen hebben een grote invloed op de lokale leefgemeenschap in de winter, zelfs in die mate dat zij (de onderzoekers Van den Burg en Van Geneijgen; JE) vonden dat deze exoot voor de toekomst in de bossen behouden moest blijven. Mijn eigen wintertellingen (…) lieten gemiddeld een driemaal hogere vogeldichtheid in lariksen zien dan in grove dennen.

130

(…) lariks is recentelijk gebombardeerd tot onwelkome exoot die niet snel genoeg kan worden opgeruimd. (…) Het wegkappen van lariksen is een substantiële aderlating voor insecten en zaadetende vogelsoorten, niet alleen in de winter, maar ook in de zomer. (…) Voor vogels zijn lariksen van levensbelang.

143

over Amerikaanse Vogelkers (Prunus Serotina) als voedselbron voor veel vogelsoorten:

Maar in de wereld van natuurbeschermers is van enig begrip of afgewogen kennis niets te bespeuren. Daar blijft men hameren op bestrijding.

144

Het doet me denken aan de beschermers van weidevogels (…): tegen een oceaan van wetenschappelijke kennis in onzin blijven propageren en opruimen wat in de weg zit, zonder kans van slagen maar wel een spoor van vernieling trekken.

161

Katten zijn serieuze predatoren, ook als ze goed worden verzorgd en ruimschoots te eten krijgen. (..) Peter Marra (…) becijferde op goede gronden dat er (in de VS; JE) jaarlijks 4 miljard vogels aan katten te prooi vielen, plus nog eens 22 miljard kleine zoogdieren en een kleine miljard amfibieën en reptielen. Dat is meer dan alle vogelsterfte door aanvaringen met glas, draden en verkeer bij elkaar.

166

(…) een kat buiten laten rondlopen is een slecht idee. Voor mij geen katten meer! Liever vogels, vrij vliegend uiteraard.

170

over de invloed van honderden soorten landbouwgif, landschappelijke veranderingen en kaalkap:

(…) Nee, die weidevogels, een gepasseerd station. Daar hebben we echt geen vossen en buizerds voor nodig, dat krijgen wij mensen geheel zelfstandig voor elkaar.

172

(…) elk dier dat met een scheef oog richting gewas, vee of wild keek, was ongedierte en diende onmiddellijk te worden uitgeroeid. (…) In de loop van de twintigste eeuw werd dat nog verergerd door vergaande veranderingen in het gebruik van boerenland. Dat leidde tot dramatische afnames van flora en fauna.

177

Wat nou beheersvoorstellen als we de raderen van het ecosysteem, zoals insecten, nematoden, schimmels en bacteriën, zelfs de identiteit of leefwijze niet kennen.

178

Bescherming die een status quo nastreeft (een bepaald landschap, deze soorten toegestaan, andere niet) staat sowieso haaks op het wezenskenmerk van biologie: diversiteit, variatie en verandering. Niets blijft hetzelfde.

179

over het korhoen:

Wat wil je, interessante jachtvogel geweest, tegenwoordig lid van de Vogelrichtlijn met een ‘zeer ongunstige status’.

181 –

183

over het korhoen, kansloos geherintroduceerd door import uit Zweden:

Het is voorafgegaan door habitatvernietiging (kap van bos ten faveure van heide), bekalking van heide, aanleg van akkertjes, bejaging van vossen en kraaien, wegvangen en verplaatsen van haviken die zich niet aan de regeltjes houden (…). Voor de goede orde: mits er geld werd gefourneerd door de overheid, zonder geld is een professioneel natuurbeschermer niet in beweging te krijgen. Geregeld wordt er iets nieuws verzonnen, terwijl tegelijkertijd de korhoenders verdwijnen, verdwijnen, verdwijnen…

(…) Het geheel is gebaseerd op rapporten en adviezen van ‘deskundigen’, die bij nadere bestudering naar andere rapporten verwijzen, die – je gelooft je ogen niet – naar andere…

186

over het enige ooit door het toenmalige ministerie van LNV gepubliceerde bedrag dat aan soortenbeschermingsplan Korhoen voor 1991 - 1996 werd uitgegeven, f 2,5 miljoen (terwijl het jaarlijkse ophalen in Zweden nog steeds doorloopt):

Waar blijft dat geld, heeft iemand verantwoording afgelegd voor de besteding ervan, wat heeft het opgeleverd in termen van korhoenders?

(…) De beschermers zeggen (…) dat ‘verandering, vernietiging en fragmentatie van het habitat de belangrijkste oorzaak is van 99% afname’, om vervolgens een voorstel te schrijven (…) om predatie op het korhoen te verminderen.

190

over de achteruitgang van de korhoender populatie in Zweden:

Dat belette de Sallanders niet vanaf 2012 hoenders aan hun woongebied te ontrukken om ze in een leefomgeving los te laten waarvan de Nederlandse, dus ter plaatse aangepaste, korhoenders hadden bewezen dat die onleefbaar was. En wat iedereen had kunnen zien aankomen gebeurde: de Zweedse vogels verdwenen als sneeuw voor de zon (…).

193 –

198

over het uitzetten van gekweekte korhoenders op de Hoge Veluwe, waarover in een haalbaarheidsstudie (Smit, 2003) stond dat 1500 ha als leefgebied groot genoeg zou zijn:

Wat volgde was de bekende opstapeling van fiasco’s die aan dit soort projecten kleeft (…). Voor een buitenstaander is niet na te gaan hoeveel korhoenders uiteindelijk in de periode 2007 – 2016 in het wild zijn uitgezet, maar in ieder geval honderden (…). De meeste, in sommige jaren zelfs alle, losgelaten korhoenders kwamen al binnen enkele weken tot maanden na loslaten aan hun eind.

(…) tot de slotsom kwamen dat een uitbreiding van het project misschien de oplossing kon zijn. Vergroting, niet alleen in oppervlakte, maar ook in het aantal uit te zetten hoentjes (…), maar het gaat niet werken zolang het leefgebied ongeschikt is.

200

over beschermingsbeleid voor niet bestaande soorten, zoals bijvoorbeeld de veenpatrijs (waarvan al in 2002 met DNA-techniek was aangetoond dat alle patrijzen monotypisch zijn):

Wat het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie niet belet veenpatrijzen onder te brengen in vogelrichtlijnen, soorten met kleurcode, doelsoorten en talloos veel aanhangsels. (…) zo was er (in 1988; JE) ook de mythe van een heide- of laaglandkorhoen. (…) dis extra speciaal (…).

206

Overheid noch natuurclubs zijn geïnteresseerd in wat zichzelf ogenschijnlijk redt. Eerst moet er verdwenen worden. Pas dan wordt er geld (…) ingepompt (…). En altijd gericht op het verleden, daarmee elke spontane ontwikkeling in de kiem smorend. (…). Maar selectieve bescherming – dit wel, dat niet – spant het paard achter de wagen (…) de hang naar het verleden heeft niets met natuur te maken.

206 - 207

Doeltypen of een gewenste status quo, zoals bedacht door bureaucraten in een Nederlandse of Europese overheidsmoloch, staan haaks op spontane ontwikkelingen.

207

Algemene soorten zijn vaak de dragers van ecosystemen (…). Juist verdwijning van algemene soorten is veelbetekenend. (…) Waar zijn de ring- en huismussen gebleven, de veldleeuweriken, spreeuwen, kieviten (…) de kneu, zwarte mees, goudhaantje, braamsluiper, spotvogel, fitis, havik, boomvalk en tientallen andere soorten die in bossen en struweel voorkomen? Wat zegt dat over het door ons gecreëerde landschap?

212

Predatoren krijgen de schuld:

Ze gaan daarbij voor het gemak voorbij aan de werkelijke oorzaak van de achteruitgang, namelijk de industrialisatie en vergiftiging van het agrarische landschap in de afgelopen eeuw (…).

215

Zo’n herstel heeft zelden iets van doen met de voorgestelde reddingsmaatregelen, maar dat hoef je natuurlijk niet aan de grote klok te hangen. Een beetje uitgekookte natuurbeschermer (…) plooit het zo dat elk flintertje herstel op zijn conto komt (…). Zelffelicitatie is in die kringen geïnstitutionaliseerd (…).

217 - 218

Het merkwaardige fenomeen doet zich voor dat mensen en organisaties er geen been in zien om natuurgebieden daadkrachtig met zwaar materieel kapot te maken maar als door een adder gebeten beginnen te piepen zodra iemand daarover een vingertje naar ze uitsteekt. (…) zoals Frits van Beusekom (…).

219

Waar de wereld voor eventjes te klein is als een wespendief de kans loopt tegen het rotorblad van een nog niet gebouwde windturbine aan te vliegen (…), hebben Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten alleen al in mijn kleine werkgebied in West-Drenthe de afgelopen jaren 14 nestplekken van en het omliggende leefgebied laten vellen.

220

Het betoog van Job Vis, voormalig bosbeheerder bij Staatsbosbeheer, met als slotsom ‘Het is duidelijk dat partijen niet bij elkaar komen’ is de spijker op de kop. Ideologisch gedreven verwoesting van bestaande natuur is de maat der dingen geworden. (…) Job Vis wil het woord ‘misdadig’ niet in de mond nemen, maar waarom eigenlijk niet, het dekt de lading perfect.

220

Vandaar ook mijn idee: geen cent meer naar de natuurherstellende clubs, want uiteindelijk is alle gekte in die kringen gebaseerd op subsidies. Stop de geldstroom en het houdt vanzelf op. Want reken maar dat ze niet zelf de handen uit de mouwen gaan steken, als vrijwilliger, op handkracht.

220

Het betoog van Job Vis (…) met als slotsom ‘Het is duidelijk dat de partijen niet bij elkaar komen’ is de spijker op zijn kop. Ideologisch gedreven verwoesting van bestaande natuur is de maat der dingen geworden.

230

De versnelde verdichting van het padennet na het jaar 2000 viel niet geheel toevallig samen met de omvorming tot Nationaal Park.

237

over (het gemis aan) boswachters in de natuur tijdens 650 dagen waarnemen in West Drenthe):

In dat tijdvak zag ik af en toe een groene jongen in het wild, zij het meestal in ingeblikte vorm (…).

247

over verkeersslachtoffers:

(op de Veluwe in 2007, …) bijna 700 zwijnen, 500 reeën en een kleine honderd eldelherten (…).

(jaarlijks in Europa; …) 194 miljoen vogels en 22 miljoen zoogdieren (…).

248

over verkeersslachtoffers op fietspaden:

(…) een verdubbeling van het aantal fietsers resulteert in een verdubbeling van het aantal gedode hazelwormen.

250

De aanleg van fietspaden van beton is de slechtst denkbare optie als het erom gaat ectotherme dieren als hazelwormen (en zandhagedissen; JE) zoveel mogelijk te vrijwaren van een voortijdige dood.

 

251

(…) Je zou zelfs kunnen zeggen: de beste manier om de sterfte onder hazelwormen op te krikken is (…) het omzetten van fietspaden tot betonpaden en het bevorderen van fietsverkeer. (…) In de Noord-Hollandse duinen weten de zandhagedissen daarover mee te spreken.

252

over het gebrek aan toezicht en handhaving in de natuur:
De geüniformeerde boeman bestaat nog steeds aan de andere kant van de plas, en is gevreesd. De meeste bezoekers houden zich daarom aan de regels. Zo niet in Nederland.

255

over zwerfafval in natuurgebieden:

Niet prullenbakken plaatsen en de medewerkers het veld in sturen, maar die laatsten adviseren om de cursus ’50 plus, omgaan met verwachtingen’ te volgen. (…) een opmaat voor ontslag bij de zoveelste reorganisatie, maar dan verwoord in managerstaal.

257 –

258

over de toename van het aantal honden na de omvorming tot Nationaal Park die gepaard ging aan aanleg van een uitlaatzone en een parkeerterreintje:

Opeens kwam ik niet alleen de lokale hondenbezitters tegen, maar ook vreemd volk (…). Niet veel later kwamen daar de hondenuitlaatservices bij.

(…) In delen waar honden nog steeds aan de lijn moesten, steeg het aantal loslopers na de klantvriendelijke acties van de parkbeheerders van rond de 70% naar rond de 85%.

258 –

259

(…) in de meeste gevallen vinden hondenbezitters dat hun hond recht heeft op loslopen in Gods vrije natuur; daar is die natuur toch voor! Ook indien aangesproken op het gedrag van hun hond blijven hondenbezitters bij de stelling dat loslopende honden geen kwaad kunnen. (…) De praktijk is anders. Honden rossen als gekken in het bos zodra ze een spoor oppikken (…).

260

Voeg daar aan toe de lompe manier waarop de natuurbeheerders zelf met het gebied omgaan, en dan wordt het nog moeilijker aan mensen te verkopen dat ze zich netjes moeten gedragen in het terrein. De reactie is als snel: ‘Ik op het pad blijven en hond aan de lijn, terwijl Natuurmonumenten met zware machines achter het bordje ‘Kwetsbare natuur, verboden toegang’ het gebied laat kapot maken?’

274

de natuur in Nederland bestaat uit marginale snippers, die worden overlopen door menselijke activiteiten, maar:

(…) maar snippers kunnen aantrekkelijke woonplaatsen zijn voor organismen die elders (…) geen leefgebied meer vinden. Dus zò geringschattend wil ik niet doen over onze natuurgebieden. Maar de onwaarschijnlijke hoeveelheid geld die in Nederland aan absurde beheersmaatregelen wordt weggegooid staat in geen verhouding tot de zin ervan.

275

Dat de beheerders herstellen wat de mens kapot heeft gemaakt, is een gotspe. Want dat herstel is net zo goed kapotmaken.

281

In de lijst van succesvolle projecten in ‘Wild Hope’ (van A. Balmford; JE) pronkte pontificaal ook de Oostvaardersplassen (…). Uhhh, succesvol? Dat leek me sterk. Ik ken dat gebiedje uit eigen ervaring, immers met tussenpozen driemaal in vijftien jaar op broedvogels gekarteerd (…).

Over de hele linie zijner in het buitenkaadse gebied sterke afnames onder de broedvogels opgetreden. (…) een leegloop van betekenis. Ik ken geen gebied in Nederland met zulke structurele afnames on zo’n korte tijd. (…) En voor wie denkt dat het moeras (…) – immers het kroonjuweel van dit natuurgebied – hosanna rechtvaardigt, zij erop gewezen dat de zaken er daar evenmin rooskleurig voor staan.

296 –

297

over beheerders die weinig laten merken van een wetenschappelijke aanpak, maar zich laten leiden door nostalgie;

en over Engelse literatuur, waarin wetenschappers de beschikbare literatuur kritisch doornemen en zo duidelijk laten zien welke ingrepen gunstig en welke ongunstig uitpakken:

Een titanenklus, gratis van het internet te halen (…). Bekijk hun website ( www.conservationevidence.com en volg hun vrij toegankelijke online tijdschrift ‘Conservation Evidence’.

300

als zich een gunstige ontwikkeling voordoet (nachtzwaluw neemt toe), dan claimt de beheerder dat als behaald resultaat, maar:

Kijk verder dan het eigen gebied. (…) Immers, als nachtzwaluwen overal toenemen (en dat doen ze tegenwoordig),zou het kunnen dat de toename wordt gedreven door andere zaken dan de lokale gebiedsingreep. Ik noem maar wat: aantrekkende regenval in het overwinteringsgebied (…).

 

Wilt u reageren op deze recensie? Klik hier!

Uitgeverij Conserve


Sinds 1 januari 2019 is een gedeelte van het fonds onderdeel van Singel Uitgeverijen, Weteringschans 259, 1017 XJ Amsterdam.

Kantooradres:
Tureluur 12, 1873 JW Groet (gem. Bergen)
telefoon: 072 - 509 3693
info@conserve.nl

KvK: 37051556

ABN AMRO
IBAN NL54 ABNA 0438 7594 94

Algemene Voorwaarden

Distributie:


Regiotitels: Conserve en Goud van Oud bij Depot Compact Centraal Boekhuis en bij www.conserve.nl

Uitgevers Conserve:
Ingrid en Kees de Bakker

Vermelde boekprijzen zijn inclusief BTW, exclusief verzendkosten - Bij bestellingen boven € 19,99 is de verzending gratis, behalve voor zendingen naar het buitenland.
Prijswijzigingen en tikfouten voorbehouden - © 2024 - Uitgeverij Conserve - Website door Netweters