Jong in de oorlog - Willem Campschreur & Ester Wouthuysen
Nieuw monument voor de Plantage-/Weesperbuurt
Twintig ‘jonge mensen’ over hun oorlogstijd
In de Amsterdamse Plantage-/Weesperbuurt heeft bij het begin van de bezetting meer dan veertig procent van de bewoners een Joodse achtergrond. De aantrekkingskracht van deze buurt bestaat voor hen onder meer uit twee synagogen, een bloeiende diamantindustrie, waarin Joden traditioneel een sterke positie hebben, en de verschillende Joodse rust- en ziekenhuizen.
De oorlog treft de buurt zwaar, door razzia’s, grootschalige deportatie, aanslagen, er is verzet en onderduik. Aan het einde ervan is van die ooit zo levendige wijk heel weinig over. Zo’n 75% van alle Amsterdamse Joden was vermoord.
Kunsthistorica Ester Wouthuysen, oud-bestuurslid van de vereniging Vrienden van de Plantage, is geïnteresseerd in de ooggetuigenissen van de jonge mensen die in de oorlog in deze buurten woonden en werkten, en beseft dat ze enige haast moet maken om met hen te gaan praten. Het is dan rond 2008. Uiteindelijk lukt het in contact te komen met twintig personen, in geboortedatum variërend van 1917 tot 1936, die zij (samen met enkele anderen) gaat interviewen.
Het resultaat ligt nu, 14 jaar later, voor ons: Jong in de oorlog. Ondertitel: ‘Herinneringen aan de Plantage-Weesperbuurt Amsterdam 1940-1945’. Wouthuysen werkte hierin samen met freelance boekenproducent Willem Campschreur.
Over de auteurs
Willem Campschreur werkte als uitgever bij Amnesty International en het Koninklijk Instituut voor de Tropen en was daarna freelance boekenproducent. Zowel hij als Ester wonen in de Plantagebuurt en zijn voormalig bestuurslid van de Vereniging Vrienden van de Plantage.
Ester Wouthuysen is kunsthistorica en publiceerde veelvuldig over Amsterdam en de Plantage. Recent verscheen een boek van haar hand over het Panoramagebouw aan de Plantage Middenlaan.
We lichten er een paar hoofdpersonen uit:
Joop Scheerboom is 23 jaar als de oorlog begint, daarmee de oudste van de geïnterviewden. Hij doet ‘klusjes’ voor de Joods-Duitse verzetsman Walter Süskind, beheerder van de Hollandsche Schouwburg.
Ans Bruessing is 15 in 1940; na de oorlog trouwt zij met beeldhouwer Arie Teeuwisse, die in Artis ondergedoken had gezeten. In de dierentuin zijn diverse beelden van hem te zien.
Jan Hilgevoord (1927) groeit op in café-restaurant De Poort van Weesp, een prachtig 19e-eeuwse villa met torentjes aan het Weesperplein, in 1978 gesloten en afgebroken. Jan zit in de klas met een jongen van Puls, wiens vader berucht wordt door het leeghalen van panden van weggevoerde Joden. Jan gaat natuurkunde studeren en wordt hoogleraar aan de UvA.
Joop Groot is 4 jaar bij het begin van de oorlog, de jongste uit het boek. Op een gegeven moment wordt de acteur met NSB-sympathieën Alex de Meester zijn buurman. Na de oorlog worden alle spullen van De Meester op straat gegooid en verbrand - tot verbazing van Joop.
Alle gesprekken zijn voorzien van een toelichting en een plattegrond.
In deze uitgave wordt ook nader ingegaan op de Hollandsche Schouwburg en de crèche ertegenover, Artis, de scholen in de buurt en de Joodse ziekenhuizen, de aanslag op het Bevolkingsregister in 1943, de Joodsche Raad, vanaf 1941 het doorgeefluik voor alle anti-Joodse maatregelen en betrokken bij de uitvoering daarvan. Er waren diverse vestigingen in de buurt, onder andere op de Plantage Parklaan 9, de plek waar de gele sterren verkocht werden.
De Plantage-/Weesperbuurt is vol monumenten, plaquettes, struikelsteentjes, brug- en straatnamen die herinneren aan de oorlog. Met Jong in de oorlog hebben Ester Wouthuysen en Willem Campschreur een monument toegevoegd: een mooi, waardevol boek, zorgvuldig samengesteld en voorbeeldig uitgegeven.
Adriaan Vermeulen
Willem Campschreur & Ester Wouthuysen – Jong in de oorlog – Herinneringen aan de Plantage-Weesperbuurt, Amsterdam 1940-1945, ISBN 978 90 2444849 4, Boom Uitgevers, € 24,90, juni 2022
