Intermezzo - Sally Rooney
Over menselijk ongemak
Sally Rooney overtreft zichzelf
Millennials die eindeloos tobben over zichzelf, over wat ze willen en wie ze zijn. Onder de bekwame handen van Sally Rooney leverde dat eerder al een paar prachtromans op. Daar voegt zij nu wederom eentje aan toe. In Intermezzo overtreft zij zichzelf. In dik 400 pagina’s analyseert zij haarfijn de complexe gevoelens die twee broers voor elkaar hebben.
Over de auteur
De Ierse schrijfster Sally Rooney (1991) debuteerde in 2017 met de roman Gesprekken met vrienden. Deze werd voor diverse prijzen genomineerd. Een jaar later verscheen Normale mensen, in 2021 gevolgd door Prachtige wereld, waar ben je. Zij won diverse literaire prijzen. Intermezzo is haar vierde roman.
Broers
Ze zijn broers, Peter en Ivan Koubek. Peter is een succesvol advocaat en 32 jaar oud, Ivan tien jaar jonger, net afgestudeerd in de theoretische natuurkunde en nog volop zoekende wat hij wil. Een schaakwonder, ja, dat ook. Hun ouders zijn uit elkaar gegaan toen Ivan een jaar of vijf was en de jongens zijn opgegroeid bij hun vader. Die vader is als het boek begint net gestorven aan kanker en het verdriet zit bij de jonge twee mannen nog diep. Maar ook zijn er gevoelens van rancune, naar elkaar en wat Peter betreft ook naar zijn vader die hij te onderdanig, te meegaand vond.
Sylvia
Tijdens de uitvaartdienst voor vader is Sylvia teruggekeerd, met wie Peter jarenlang een intense relatie had tot een zwaar auto-ongeluk en de levenslange gevolgen daarvan een eind maakte aan hun samenzijn. Peter houdt nog altijd van haar, maar heeft sinds niet al te lange tijd ook een relatie met de tien jaar jongere Naomi, een studente met financiële problemen die er geen been in ziet om met erotische foto’s van zichzelf zo nu en dan wat bij te verdienen op internet en die regelmatig geld van Peter leent (en nooit teruggeeft). Als Sylvia weer in zijn leven terugkeert, speelt Peter open kaart naar beide vrouwen toe, zodat ze op de hoogte zijn van elkaars bestaan. En dat ook volledig accepteren. Maar de realiteit blijkt toch weerbarstiger dan hij had voorzien.
Teruggetrokken
Ivan is een heel ander type. Hij legt moeilijk contact met mensen, is in zichzelf teruggetrokken en houdt zich vooral bezig met schaken. Tijdens een demonstratiewedstijd in een cultuurcentrum in een naburig dorp speelt hij simultaan alle tien zijn tegenspelers van het bord. Omdat het te laat is om nog naar zijn huis in Dublin terug te keren, brengt Margaret, de programmeur van het cultuurcentrum, hem naar een vakantiehuisje in de buurt. Daar belanden de twee samen in bed. Maar Margaret is veertien jaar ouder dan Ivan en zit nog midden in de scheiding van haar alcoholistische bijna ex-man.
Diepgaande gesprekken
Het is voldoende materiaal voor een dikke roman waarin alle personages constant bezig zijn om in hun eigen gedachten en in diepgaande gesprekken hun gevoelens te duiden. Want houdt Peter nou echt van zowel Sylvia als van Naomi of worden zijn gevoelens ingegeven door egoïstische motieven? En is de liefde tussen Margaret en Ivan oprecht of vooral gebaseerd op het feit dat ze allebei eenzaam zijn? En waarom is het leeftijdsverschil tussen Peter en Naomi, hij tien jaar ouder dan zij, wel maatschappelijk geaccepteerd en dat tussen Ivan en Margaret, waarin zij de oudste van de twee is, niet?
Spanning
En bovenal, als rode draad, is er de voortdurende spanning tussen de twee broers. Zij haten elkaar, nee, ze houden van elkaar. Ze nemen elkaar van alles kwalijk, maar komen toch telkens weer bij elkaar uit.
Het lijken alles bij elkaar ingrediënten voor een zoetsappig romcom-verhaal, maar zover laat Rooney het niet komen. Door haar superieure schrijfstijl die nergens uitglijdt in sentimentaliteit, door haar analytisch vermogen en door de liefdevolle blik waarmee zij haar personages, zelfs de minder sympathieke, beschrijft, stijgt dit verhaal ver uit boven de gemiddelde roman.
Details
Trefzeker weet zij de twee zo verschillende broers neer te zetten met kleine, veelzeggende details. Hoe Ivan, als hij in een restaurant gaat eten, thuis alvast op internet de menukaart bestudeert en besluit wat hij gaat bestellen. Vooral geen risico nemen. En hoe Peter zodra het moeilijk wordt, steeds opnieuw nadenkt over manieren om zelfmoord te plegen, maar dat geen moment ook maar serieus van plan is.
Staccato
In staccato zinnetjes weet Rooney de eeuwige strijd voelbaar te maken die je als mens in gedachten met jezelf kunt voeren. Zoals Peters gedachtestroom over zijn breuk met Naomi, het goedmaken of niet? De temperatuur van zijn bloed weer normaal voelen worden. En in bed de warmte van haar slapende lijf […] Dacht waarschijnlijk dat ze hem de baas kon zijn, hem een lesje kon leren zonder haar vingers te branden […] Was ze er maar.
Intermezzo is een typisch product van zijn tijd, van een wereld waarin jonge mensen twijfelen, wikken en wegen en zich constant afvragen of zij wel gelukkig zijn. Sommige lezers zullen al die eindeloze navelstaarderij wellicht als hinderlijk zien, maar veel meer mensen zullen zich er waarschijnlijk in herkennen.
Sonja de Jong
Sally Rooney – Intermezzo. Oorspronkelijk eerder dit jaar gepubliceerd als Intermezzo bij Faber & Faber Ltd, Londen. Uit het Engels vertaald door Gerda Baardman, Ambo Anthos, ISBN 978 90 263 6801 1, 432 pagina’s, € 24,99, oktober 2024
