Ik draag mijn stilte op aan jou - Mario Vargas Llosa
Roman, ode aan de Peruaanse muziek én essay
Het belang van de Criollomuziek
De nieuwe roman van Mario Vargas Llosa, Ik draag mijn stilte op aan jou, is meer dan een roman. Het is ook een ode aan de Peruaanse muziek sinds de komst van de Spanjaarden, een geschiedkundige verkenning en een essay over volkskunst en het belang daarvan. Vargas Llosa doorspekt zijn verhaal met uitweidingen, als een oude oom die bij het haardvuur verhalen vertelt en steeds opnieuw afdwaalt naar andere zaken.
Over de auteur
Mario Vargas Llosa (Arequipa, Peru, 1936) is een van de belangrijkste literaire stemmen uit Latijns-Amerika. In 2010 won hij de Nobelprijs voor Literatuur. Zijn boeken spelen zich vaak af tegen een politieke achtergrond en zijn altijd maatschappelijk betrokken. Tot zijn bekendste werken horen De stad en de honden en Het groene huis. Hij is ook journalist en literair criticus.
Folklore
De rode draad in Ik draag mijn stilte op aan jou is de in Peruaanse folklore gespecialiseerde journalist Toño Azpilcueta. Hij is ervan overtuigd dat hij de leerstoel Peruaanse folklore van zijn leermeester Morones zal mogen overnemen na diens dood. Maar de leiding van de universiteit beslist om de leerstoel helemaal op te heffen, wegens gebrek aan belangstelling. Azpilcueta is daarna veroordeeld tot het schrijven van slecht betaalde artikeltjes voor onbekende tijdschriften, zijn vrouw Matilde verdient de kost voor hen beiden als wasvrouw.
Gitarist
Op een dag is Azpilcueta bij toeval getuige van een optreden van een onbekende gitarist, Lalo Malfino, een magere, norse man die de sterren van de hemel speelt en na zijn optreden even snel weer verdwijnt als hij was opgekomen. Toño beseft dat hij naar de beste gitarist ter wereld heeft geluisterd. Als hij niet lang daarna hoort dat de man eenzaam is overleden, besluit hij een boek over hem te schrijven om hem alsnog de roem te geven die hij verdiende.
Vuilnisbelt
Dat blijkt niet eenvoudig, want zelfs in diens geboortedorp kende vrijwel niemand hem echt. Als pasgeboren baby op een vuilnisbelt gedumpt, daar gevonden door een priester die hem vervolgens adopteerde, door zijn moeilijke karakter eenzaam opgegroeid. Zelf een op de vuilnisbelt gevonden kapotte gitaar opgeknapt, zichzelf erop leren spelen en met zijn spel uitgegroeid tot eenzame hoogte. Maar al die jaren niemand die zijn uitzonderlijke talent herkende of zelfs maar opmerkte. Uit zijn dorp vertrokken, maar door zijn moeilijke karakter nooit aansluiting gevonden bij iemand anders.
Boek
Jarenlang werkt Azpilcueta aan zijn boek, telkens opnieuw verscheurt hij alles en begint opnieuw en gaandeweg komt hij steeds meer tot de overtuiging dat de typisch Peruaanse criollo-muziek, de muziekstijl die ontstond door de samenvoeging van de muziek die de Spanjaarden meebrachten bij hun verovering en de muziek die in Peru zelf toen gespeeld werd, het enige is dat in Peru arm en rijk, blank en zwart, alle lagen van de samenleving samen zal kunnen brengen en dat dát de kern van zijn boek moet vormen.
Idealist
Lang verhaal kort: Azpilcueta vindt na vele vergeefse pogingen een uitgever voor zijn boek, een idealist net als hijzelf, het boek wordt een succes, er komt een tweede druk en daar begint het mis te lopen. Want Toño wil alles wat mensen naar aanleiding van het boek gezegd hebben in de tweede druk weerleggen of aanvullen, en datzelfde daarna opnieuw in de derde druk. Steeds meer zaken betrekt hij in zijn verhaal: stierenvechten, de praktijken van brujos (natuurgenezers) en nog veel meer. Alle conflicten op het continent konden worden opgelost door de Latijns-Amerikaanse volksmuziek. En als dat voor Latijns-Amerika opging, zou het dan ook niet voor de hele wereld, voor de mensheid in haar totaliteit opgaan?
Essayistische uitweidingen
Vargas Llosa doorspekt zijn verhaal met lange essayistische uitweidingen over de geschiedenis van Zuid-Amerika en de komst van de Spaanse veroveraars, over de ontwikkelingen van de muziek en over bekende muzikanten uit Peru. Met name dat laatste is voor een niet goed ingevoerde lezer taaie kost. Tientallen namen, door vertaalster Mariolein Sabarte Belacortu in een uitvoerig notenapparaat achterin het boek nauwgezet van historische details voorzien, houden het tempo op en lijken in veel gevallen niet echt ter zake te doen.
Spoor bijster
Neemt niet weg dat het verhaal over de arme Toño Azpilcueta, dat in de tweede helft van het boek gelukkig meer ruimte krijgt, hartverscheurend is: een man die door zijn grote liefde voor de muziek van zijn land gaandeweg steeds meer het spoor bijster raakt.
Het is toch in dit onderdeel van deze roman dat Vargas Llosa zijn grote talent toont om mensen in al hun kwetsbaarheid neer te zetten en dit tegelijkertijd door te trekken naar de hele maatschappij. Zijn beste boek is Ik draag mijn stilte op aan jou niet, die titels liggen toch al lange tijd achter ons. Maar de schrijver weet je wel degelijk mee te slepen in de teloorgang van een idealist.
Sonja de Jong
Mario Vargas Llosa – Ik draag mijn stilte op aan jou. Oorspronkelijk gepubliceerd in 2023 als Le dedico mi silencio, bij Alfaguara. Uit het Spaans vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu, Meulenhoff, ISBN 978 90 896 8276 5, 254 pagina’s, € 22,99, januari 2025
