Het paradijs van slapen - Joost Oomen
Wanneer mag je je leven voltooid noemen
De dilemma’s van een euthanasie-arts
Zijn vorige roman, Het Perenlied, was vooral grappig. Origineel, dat zeker wel, maar ook te vaak wat al te gewild leuk. Dat Joost Oomen wel degelijk ook anders kan, bewijst hij met zijn tweede roman, Het paradijs van slapen. Hierin verhaalt hij over Gerrit Blauw, een kerngezonde en probleemloze zeventiger, die voor zichzelf bepaald heeft dat het genoeg is zo. Hij wil sterven. De euthanasie-arts aan wie hij dat verzoek doet, heeft het er moeilijk mee.
Over de auteur
Joost Oomen (1990) is schrijver, dichter en theatermaker. Bij het grote publiek kreeg hij bekendheid door zijn deelname aan De slimste mens in 2021, waar hij als derde eindigde. Hij was acteur in tal van Nederlandse theaters, maar ook op Oerol en Lowlands en schrijft columns voor diverse kranten. Als schrijver debuteerde hij in 2022 met Het Perenlied, een roman die geheel bevolkt werd door fruit. In 2022 verscheen zijn dichtbundel Lievegedicht.
Gedachten
In afwisselende hoofdstukken laat Oomen ons meekijken in de gedachten van nu eens Gerrit en dan weer de euthanasiearts Theo Engel (beetje al te nadrukkelijke naams-verwijzing naar een man die dagelijks met de dood bezig is). Gerrit heeft een uitgebreid verslag van zijn leven op papier gezet en naar Engel gestuurd om hem ervan te overtuigen dat het moment voor euthanasie voor hem gekomen is. Hij vertelt over zijn jeugdliefde Saartje, geboren en getogen op Terschelling, maar voor de middelbare school in Sneek komen wonen, waar ook Gerrit naar school gaat. Halsoverkop verliefd wordt Gerrit op haar, dit meisje dat een bijzondere band heeft met giraffen.
Giraffe
Maar Saartje valt op Douwe, Gerrits beste vriend. Na een nare gebeurtenis verliezen de drie het contact met elkaar. Douwe sterft jong, maar Saartje en Gerrit, inmiddels theatermaker geworden, zien elkaar jaren later terug op Terschelling, waar Gerrit een voorstelling brengt op Oerol met, hoe kan het anders, een giraffe in de hoofdrol.
Dit deel van het boek is een typisch Oomenverhaal, vol onverwachte beelden en gebeurtenissen, grappig met een vleugje tragiek in de ondertoon.
Werkelijkheid
Heel anders is het verhaal van euthanasiearts Engel. Duidelijk is dat Oomen hier put uit de werkelijkheid. Hij voerde voor dit deel van het verhaal gesprekken met zijn eigen vader die euthanasie-arts is. In korte, zakelijk geschreven fragmenten schetst hij diverse patiënten: ‘68-jarige man, voormalig stratenmaker. Kan alleen nog maar op eetkamerstoel zitten, heel veel rugpijn. Echtgenote: “ik wil hem niet kwijt, maar uit liefde laat ik hem los” Man vraagt: “Mag ik alstublieft dood.” ‘ Overal steelt Engel na afloop een persoonlijk souvenir aan de overledene, om het vervolgens ergens in zee te gooien of in een afvoerputje. Het waarom daarvan blijft een raadsel.
Mooi doodgaan
En dan meldt Gerrit Blauw zich bij hem: ‘Ik ben mijn hele leven met mooie dingen bezig geweest […] en ik wil nu ook het liefst mooi dood kunnen gaan.’ Helaas laat Oomen het als schrijver ná die vraag enigszins afweten. Het is een fundamentele vraag: waarom mag je als mens niet zelf beslissen wanneer je sterven wilt. Maar Oomen komt niet verder dan wat oppervlakkigheden, over de zon die schijnt, maar je moet wel ramen aanbrengen waar hij doorheen kan schijnen. Dooddoeners die weinig tot niets bijdragen. Zonder enige verklaring laat hij vervolgens Engel akkoord gaan met het verzoek, ook al weet deze dat hij zich daarmee strafbaar maakt.
Gelukkig is er nog altijd Oomens eigenwijze schrijfstijl, met wonderlijke beelden als: ’ze sprong soepel als een giraffe van boterhamzakjes over de sloot’. En ook het verhaal over de totaal maf verlopende theaterperformance op Oerol, met een levende en uiterst levendige giraffe in de hoofdrol, lees je met plezier.
Het zou leuk zijn om over een jaar of dertig, veertig nog eens met Oomen op deze roman terug te kijken. Zien wat het patina van de tijd toegevoegd heeft aan zijn gedachten over leven en sterven.
Sonja de Jong
Joost Oomen – Het paradijs van slapen, Querido, ISBN 978 90 214 3005 8, 208 pagina’s, € 22,99, december 2024
