Het hondenpark - Sofi Oksanen
Een eeuwig durend verhaal over eiceldonoren en kinderloze echtparen
Waarvan je soms in slaap sukkelt en dan weer verrast wordt
In de eerste delen Onzichtbaar (I) en De weg naar de melkgeur (II) maken we kennis met Olenka. Ze was fotomodel in het rijke Westen en komt terug in Oekraïne, waar ze betrokken wordt bij eiceldonatie waarvoor geschikte jonge vrouwen worden gezocht. Ze komt uit een mijnwerkersmilieu (haar vader is een trotse en aardige mijnwerker die niet oud wordt), slecht voor de longen dus en zo wordt haar identiteit veranderd omdat het voor inwoners van het Westen die eicellen van gezonde vrouwen willen, acceptabel is. Ze wordt de persoonlijke manager van eiceldonor Daria.
En ziet samen met haar het dochtertje van een welvarend gezin uit Helsinki. Daar zijn ze in 2016 beland in het hondenpark en het dochtertje Aino lijkt als twee druppels water op Daria. Daria daagt haar uit en zou haarkunnen chanteren vanwege haar verleden, wat dat is komen we pas later achter. Ondertussen houdt Olenka contact met haar moeder en krijgen we flashbacks uit 2006, 2007-2008 in Dnipropetrovsk als de eierceldonatie begint en daarna in volle gang is bij het vruchtbaarheidsbureau. Met haar moeder praat ze over het MH 17-toestel dat vlak in de buurt van haar ouderlijk huis in Oekraïne in de buurt van Donetsk is gevallen nadat het neergeschoten was door een Buk-raket. Olenka is bang dat zee achtervolgd wordt.
In 2009 komt in Dnipropretovsk een rijke man bij de kliniek: Viktor Kravets. Zijn vader is succesvol zakenman. Hij zegt: ‘Ik heb nog nooit zoiets gedaan,’ waarop zij zegt: ‘Bij ons komt alles in orde.’ Hij ziet dat ze een blikje thee uit Parijs heeft van het merk Mariage Frères en vraagt of ze in Parijs is geweest. Ze antwoordt dat ze er lange tijd had gewoond. Hij wil weten hoe ze daar is beland. Eerst wil ze er niet over praten. Hij vindt zichzelf vrijpostig. Zij: ‘Geeft niet. Ik werkte daar als model. ’ Zo hopend met hem een rijke client (alt 137) binnen te halen. Haar cheffin is dol op het verhaal ’van krantenjongen tot miljonair’ . Zij denkt aan de kans om een nieuw relatienetwerk op te bouwen. Dat is nodig na het schandaal van Cyprus waar ze een kliniek hadden. En in Kryvyi Rih waar de dochters van wetenschappers zaten, vast intelligent. Ze is begin van het jaar ervoor gepromoveerd tot coördinator. Het Tataarse meisje dat op Cyprus was overleden schopte alles in de war. De kliniek die de reputatie bezoedelde werd verkocht. Olenka moest de leiding van de Balkanregio afstaan. Advertenties in Kryvyi Rih werden verwijderd. ‘We moeten de meisjes daar vergeten,’ zegt haar cheffin. Er kwam een rechtszaak waarbij de cliënt ontkende dat het kind van een ivf-behandeling niet hun kind was. Een krantenartikel werd eraan gewijd. Olenka heeft een mooi appartement dat ze niet wil verliezen. Ze zegt: ‘Ik leerde Victor Kravets op het juiste moment kennen. Hij was voor de cheffin belangrijk genoeg als cliënt. Met zijn hulp zou ik het puntenaantal verbeteren. ‘Ik zou van mijn leven mijn hand niet tegen Viktor hebben opgeheven’. Dan doelend op het feit dat Viktor later vermoord zou worden.
De auteur
De Finse Sofi Oksanen (Jyväskillä, 1977) is een prominente Europese schrijfster. Haar werk is in meer dan veertig talen uitgegeven. Ze won vele literaire prijzen en verkocht wereldwijd ruim twee miljoen boeken. Haar roman Zuivering verschenen in 2009 en 2011 bij Ambo Anthos. Haar voorlaatste roman Als de duiven verdwijnen verscheen in 2013 in het Nederlands bij Ambo Anthos. Een jaar daarna verscheen gek genoeg haar eerste roman Een bundel haarspelden bij Ambo Anthos. En nu dus Het hondenpark bij Prometheus.
Lada Kravets, de vrouw van de vermogende Viktor, gaat nog een laatste poging om zwanger te worden aan. Viktors vader Veles neemt de papieren door met Olenka en haar cheffin. Hij zal ook functioneren als zaaddonor omdat het zaad van Viktor te zwak is (leuk gegeven voor Viktor die al erg onzeker is). Dan bezoekt Olenka ze met chauffeur en later minnaar Japanner Roman Lada Kravets. Ze oogt als een fragiele vrouw. Hoe is het mogelijk dat ze een kandidaat-donor met een nagelschaartje heeft gemept? Ze is zenuwachtig maar wel lieftallig. Met haar broer, vader Arseni, maakt Olenka nog een wandelingetje in het park. Dit is de grootste vis die ze aan de haak geslagen hebben, nu kan ze verder carriere (alt 138) maken verwacht ze. Daria blijkt de beste kandidate te zijn voor de vermogende familie Kravets. Maar of Daria te vertrouwen is, is een ander ding.
In deel III Het zonnetje vertelt Olenka dat zij en haar vader en moeder het riant hadden toen ze in Tallinn in Estland woonden, maar toch wil haar vader terug naar zijn geboorteland Oekraïne en zijn geboorteplaats Snizjne (dit speelt in 1992-1996). Hij biedt een eenzaam wonende vrouw geld aan. Ze kopen haar huis en trekken er meteen in met de meegenomen huisraad. Het is minder riant dan in Tallinn, maar vader is er gelukkig. De geur van de oude bewoonster blijft er nog lang hangen, een merkwaardige combinatie van luxe en dood. Dan wil haar vader dat ze op een feestje van een directeur van een of andere fabriek of instelling een lijst met aandelen ontvreemden. De lijst ligt in zijn werkkamer. Als ze dat voor elkaar heeft moet ze doen of ze misselijk is. Dan brengt hij haar naar huis. Ze doet het voor 100 dollar. Haar vader noemt haar weer zijn zonnestraaltje.
Een week lang hebben ze niets van haar vader, die al nauwelijks thuiskwam en affaires had met andere vrouwen, gehoord. Tot iemand van de militie langskwam om te vertellen dat er stoffelijke resten zijn aangetroffen in de mijn van Zasjadko. Een van de lijken werd meteen herkend als vaders vriend Maksim Sokolov, de vader van Daria. Het andere lichaam niet, omdat het hoofd ontbrak, van vader dus. Daarop vindt de begrafenis plaats van haar vader met talloze rozen, anjers, lelietjes-van-dalen, sierasperge en gipskruid boven de gesloten kist in de kerk. Er lijkt geen eind te komen aan de boeketten. Na de begrafenis trekt de familie in bij tante, vaders zus op het platteland.
In deel IV De dochter van haar vader heeft Olenka het druk als schoonmaakster in Helsinki en vraagt haar moeder de urn van haar zoon Olezjkko/Oleh in veiligheid te brengen naar Oekraïne. De kosten van het vliegticket heeft ze betaald van het geld dat ze pikt van een gepensioneerde bij wie ze schoonmaakster is. Ze weet zeker dat ze daarvan de schuld krijgt, maar heeft het gevoel alsof de politie haar op de hielen zit. In de koelkast heeft haar moeder nog voor een week eten achtergelaten. Dan ontdekt Valentina Solokova dat Veles, de opa die in feite zijn kleinkind bij Lada Kravets maakt met hulp van eiceldonor Daria de vermogende ondernemer is wiens aandelenlijst Olenka’s vader met Maksim Sokolov wilde stelen. En dat beiden zijn vermoord door Veles’ toedoen en dat Olenka’s moeder en Valentina beiden weduwen zijn door toedoen van Veles die zich gewroken heeft. In ruil voor het donorregister (waaronder gegevens van de familie Kravets waaruit blijkt hoe Lada Kravets zwanger is geworden en van wie) wil men het ontbrekende lichaamsdeel van Olenkas vader vrijgeven. De militie komt twee keer langs om de vondst van het ontbrekende lichaamsdeel van vader toe te geven. Moeder en Olenka besluiten het hoofd van vader in stilte te begraven?.De familie Sokolov, van donor Daria, is niet blij dat de gegevens over de familie Kravets nu bekend zijn bij de autoriteiten en Olenka vreest wraak van de familie. In deel V De goede fee komt de wraak. Olenka wordt erin geluisd door Lada en Daria. Wanneer Viktor Kravets door Daria wordt vermoord met een elektriciteitsdraad kijkt iedereen naar Olenka, maar zij heeft niets gedaan. Wel was ze van plan met hulp van Daria een volgende stap te maken in donorland. Alles achter zich te laten door met de Japanner Roman een relatie voort te zetten met haar kind waarvan ze in verwachting was, al vertellen eerdere herinneringen vertellen dat het kind er niet meer is en beland is in een urn. Een merkwaardig verhaal dat maar voortduurt en voortduurt en waar geen einde aan lijkt te komen.
Nadeel van Sofi Oksanen is dat ze zeer wijdlopig schrijft, maar aan de andere kant is haar relaas een groot epos dat je toch niet kunt wegleggen. Het boek had ministens 100 pagina’s dunner mogen zijn. En had dan aan vaart kunnen winnen. Misschien ben ik wel een beetje te ongeduldig. Toch verrast het bij het lezen, dan sukkel je weer in slaap en opeens ben je weer wakker omdat Sofi Oksanen je verrast met een mooie lyrische passage.
Kees de Bakker
Sofi Oksanen – Het hondenpark (verschenen in 2019 in als Koirapuisto in Finland bij Like) is vertaald uit het Fins door Annemarie Raas, ISBN 978 90 4464422 7, 430 pagina’s, uitgeverij Prometheus, € 22,50, september 2020
