Het dorp van de herinneringen - Juan Gómez-Bárcena
Ontroerende ode aan mensen van nu en vroeger
Eeuwen van herinneringen in een dorpje van niks
Het is een gehucht van niks, het Spaanse dorpje Toñanes. Gelegen op een half uurtje rijden van de stad Santander in de regio Cantabrië, in het noorden van Spanje. Tweeëndertig huizen, een kerk, maar geen café en minder dan 100 inwoners. Een dorpje waar nooit iets gebeurt, zou je zeggen, amper of niet te vinden op de kaart van Spanje.
Maar de Spaanse schrijver Juan Gómez Bárcena weet er dik 400 boeiende pagina’s over te schrijven. Grotendeels fictie, maar wel in vrijwel alle gevallen gebaseerd op feiten. De nostalgische geschiedenis van een op het eerste gezicht onbeduidend dorp door de eeuwen heen.
Over de auteur
Juan Gómez Bárcena (1984) wordt in Spanje beschouwd als een van de grote literaire talenten van vandaag. Hij werd geboren in Santander en studeerde geschiedenis en literatuur. In 2012 verscheen zijn eerste verhalenbundel die tot op heden nog niet in het Nederlands vertaald is, maar die hem wel de prestigieuze Premio Tormenta voor Beste Nieuwe Auteur opleverde. Zijn eerste roman, De hemel boven Lima, kwam in 2014 uit en haalde de shortlist van de Europese Literatuurprijs 2020. In 2017 verscheen zijn tweede roman, Kanada. Het dorp van de herinneringen is zijn derde roman.
Oudoom
De schrijver begint zijn verhaal met de komst van het echtpaar Emilio en Mercedes met hun twee dochtertjes die, op weg naar het strand verderop, hun oudoom in het piepkleine Toñanes komen bezoeken. Half uurtje, langer willen ze niet blijven. Maar al pratend met oom Mino ziet Emilio wat er was, Mercedes wat er zou kunnen zijn en de twee meisjes wat zich in het hier en nu, voor hun ogen, bevindt.
En omdat oom Mino oud en het harde bestaan in zijn kleine verwaarloosde boerderijtje zat is en zijn huis wil verkopen, besluiten Emilio en Mercedes het te kopen en op te knappen als huis voor de weekends en vakanties. Zeven maanden later wordt hun derde kind, een jongetje, geboren. Het is een kind met een immense belangstelling voor alles om hem heen. Eerst voor dinosaurussen, later voor de geschiedenis van het dorp en zijn inwoners. Dat naamloze jochie blijkt de schrijver van het boek, Gómez Bárcena, zelf te zijn, zo wordt geleidelijk aan duidelijk.
Oude mensen
Met een ongebreidelde interesse gaat hij praten met de oude mensen in het dorp. Wat herinneren zij zich nog, welke verhalen hoorden zij toen ze klein waren. Aan de hand van die verhalen die soms al eeuwenlang verteld worden en van wat hij in oude archieven, kerkboeken, doopregisters en andere documenten vond, verhaalt Gómez Bárcena in zijn boek over de geschiedenis van het dorp. Hoe er ooit, dik 2000 jaar geleden een Romein was, Tonneius genaamd, die zich in het toen nog verlaten land vestigde en zo de grondvesten legde van wat voortaan Toñanes zou heten. Maar ook is er het verhaal van de jongen en het meisje die elkaar kort na de oorlog op een dansfeest ontmoetten, maar weer kwijtraakten. Of dat over een mismaakte jongen, aan een paal gebonden in de schuur, die als een monster beschouwd wordt, of over de 18e-eeuwse pastoor die fossielen van miljoenen jaren oud vindt in de omgeving van het dorp en steeds meer aan het bestaan van God begint te twijfelen. Over het echtpaar dat vier kinderen kreeg die alle vier kort na hun geboorte overleden en zich blijft afvragen of zij, bij afwezigheid van de pastoor gedoopt door hun eigen vader zonder de vereiste Latijnse termen, wel veilig in de hemel zijn aangekomen.
Kantlijn
Gómez Bárcena vlecht zijn verhalen willekeurig door elkaar, springt van het heden naar het verre verleden en weer terug. Soms springt hij op één pagina wel tien keer naar een andere eeuw, met een jaartal in de kantlijn aangegeven. Honderden dorpelingen van vroeger en nu wekt hij met zijn nostalgische stem tot leven, met als rode draad steeds dat kleine jongetje dat zich verwondert over wat hij ziet.
Wereldschokkende dingen gebeuren er niet of amper in dat kleine dorpje van niks. Maar het levert een mooie roman op die naarmate je de telkens terugkerende personages beter leert kennen, steeds meer begint te boeien.
Sonja de Jong
Juan Gómez Bárcena – Het dorp van de herinneringen. (Oorspronkelijke titel: Lo demás es aire, verschenen bij uitgeverij Seix Barral). Het boek werd uit het Spaans vertaald door Nadia Ramer. 429 pagina’s, ISBN 978 90 284 5270 1, uitgeverij Wereld bibliotheek, € 29.49, december 2023.
