Groots en onbekommerd - de biografie van Belcampo - Nico Keuning
Eervolle biografie van een man die in één mensenleven vele levens heeft geleefd.
Zin om te reizen, een wijsgerige inslag, veel leeservaring, geestelijke vrijheid, het is hem allemaal overkomen
In de proloog reist biograaf Nico Keuning met de trein naar het Overijsselse Rijssen, de geboorteplaats van Herman Schönfeld Wichers (1902-1990), de man die zijn naam verlatijnst heeft tot Belcampo. In de trein ziet Keuning zijn evenbeeld weerspiegeld in een coupéraam. Even voelt hij verwantschap met de man uit Belcampo’s verhaal ‘Bekentenis’. Zo’n zelfde figuur, ook in de trein, ook een weerspiegeling en een ontmoeting met een afloop, zo bizar, die kan alleen Belcampo verzinnen. Toppunt van realiteit en fantasie, het kenmerk van zijn verhalend werk.
Balans
Keuning vindt dit verhaal ook typerend voor de mens Belcampo, die (ik citeer) ‘… voortdurend de balans zoekt tussen plicht en vrijheid, tussen een maatschappelijke functie en een leven als zwerver in de breedste zin van het woord.’ Groots en onbekommerd, zo typeert Keuning hem. Die omschrijving maakt ook nieuwsgierig naar dat leven.
Maar Rijssen, het einddoel van zijn reis ter voorbereiding van de biografie, bestaat niet meer. Althans in Belcampo’s meest beroemde verhaal Het grote gebeuren. Dat verhaal was voor mij als Neerlandicus heel geschikt om er twee lesuren mee te vullen in een dartele poging ontlezing tegen te gaan, de fantasie te prikkelen en hopelijk de belangstelling voor boeken aan te wakkeren. Toen na afloop van die twee lesuren enkele leerlingen nableven met de vraag ‘… of die meneer Belcampo nog meer boeken had geschreven…’, vond ik mijn missie geslaagd. Zelf bewonder ik Belcampo al zolang ik me kan herinneren.
Vagebond
In bijna alle gevallen maakt de flaptekst deel uit van de promotie rondom een boek. Waardering alom en de recensies prijzen het de hemel in. Zo niet de flaptekst van Keunings biografie. Die tekst - een soort autotypering - is van Belcampo zelf. ‘Kijk, de hele wereld heb ik in de holte van mijn hand. Ik leer zoo veel en ik leef zoo rijk als geen van alle menschen die ik ken. Ik red daarbij mezelf en ben van niemand afhankelijk. Ik ben niet maar een vagebond die rondreist en dezelfde vagebond blijft.’ Door Keuning kort en bondig samengevat in de woorden ‘groots en onbekommerd’.
‘Zijn eigen baan’
Het heeft natuurlijk geen enkele zin ook maar iets uit het leven van Belcampo uit te lichten, behalve misschien diens gezondheid. Lange tijd heeft hij in zijn tienerjaren moeten kuren in Renkum en Davos als tbc-patiënt. Dat ziekte een enorme invloed heeft juist in die jaren is evident. Zin om te reizen, een wijsgerige inslag, veel leeservaring, geestelijke vrijheid, het is hem allemaal overkomen. Keuning schijft: ‘Herman gaat zijn eigen baan. ‘Zijn ongedurige, nieuwsgierige en avontuurlijke geest zal hem de komende jaren nog naar vele windstreken voeren.’
Allround
Belcampo allround noemen is wellicht wat te veel gezegd, maar veelzijdig was hij wel, met zijn studies notarieel recht en medicijnen. Verder was hij schrijver, reiziger en… (wist ik niet) … tekenaar. Profetisch zijn Hermans woorden over een begrafenis: ‘Of zoals bij ons, met de vrouwen op een kar en de mannen er zwijgend achteraan.’ Profetische woorden. Ook Belcampo is na zijn overlijden naar oud-Rijssens gebruik in een met doek bedekte kist op een houten boerenkar met een paard ervoor naar de Oude Begraafplaats gebracht. Op de bok zaten zijn echtgenote Doite en dochter Maartje. Een foto daarvan staat op blz. 402.
Biografie als transportmiddel
De hele biografie lang leefde bij mij de vraag: Lees je zo’n sterk gedetailleerde pil nou omdat je van jouw favoriete schrijver alles te weten wil komen, of is de biografie het transportmiddel om de schrijver tot jouw favoriet te verklaren? Beide vragen zijn legitiem en elk antwoord is goed.
Dick de Scally
Over de auteur
Nico Keuning woont in Heiloo. Hij is neerlandicus en schreef eerder de biografieën van Max de Jong, Jan Arends en Willem Brakman. De biografie Een zeker onbehagen, het leven van Bob den Uyl, werd bekroond met de tweejaarlijkse Mr. J. Dutilhprijs, voor het beste Rotterdamse boek in 2010. Keunings zwerftochten op de fiets volgen de sporen van schrijvers, zoals zijn uitgever vermeldt.
Nico Keuning – Groots en onbekommerd – de biografie van Belcampo. Querido 2024, ISBN 978 90 214 6344 5, 453 pagina’s, € 32,99, september 2024
