Gevolgen - Koos van Zomeren
Mooie zinnen, verrassende inzichten
Van Zomeren op zijn best
Echt grote literaire prijzen won de inmiddels 78-jarige Koos van Zomeren tot nu toe nooit. En dat is niet terecht, want zijn werk is, hoe divers ook, altijd van een constante kwaliteit. Het is met een ogenschijnlijk vanzelfsprekend gemak geschreven en biedt telkens weer verrassende inzichten, mooie zinnen en een oorspronkelijke kijk op dingen. Ook het recent verschenen Gevolgen is daar geen uitzondering op.
Over de auteur
Koos van Zomeren (Arnhem, 1946) debuteerde in 1965 met de dichtbundel De wielerkoers van Hank. Vrij snel daarna volgden drie romans, om vervolgens abrupt te stoppen met schrijven. Pas tien jaar later, in 1977, pakte hij de pen weer op. Vanaf dat moment verschenen in hoog tempo tientallen boeken van zijn hand in vrijwel alle genres: literaire romans, autobiografische proza, dichtbundels, thrillers, essays en columns. De natuur speelt in vrijwel al zijn werk een grote rol. In 2017 won hij de Jan Wolkers Oeuvreprijs.
Vervolg
Gevolgen kan worden gezien als een vervolg op Omstandigheden, zijn voorlaatste roman uit 2021, maar kan evenzogoed los daarvan gelezen worden. Hoofdpersoon is wederom Ronald Walraven, voormalig boekhandelaar, inmiddels gepensioneerd en in vele opzichten een alter ego van Van Zomeren zelf: ook een liefhebber van de natuur, van bergwandeltochten en van honden. Ook iemand die de wereld beschouwt met een lichte ironie waarin altijd een ernstige ondertoon zit.
Luisterend oor
Deze Walraven begint op zeker moment met het schrijven van brieven aan zijn broer Kees: ‘Ik weet heel goed dat je dood bent, zes jaar alweer en ik weet ook dat je iemand die dood is niet moet overvragen. Maar ik heb een luisterend oor nodig en het jouwe is vacant, nietwaar?’ Dat luisterende oor is bedoeld voor de vele mijmeringen van Ronald. Hij is, vooral in dat eerste deel, een wat brommerige oude man die alles wat met het ouder worden gepaard gaat met een kritische blik beziet: het ongecontroleerd winden laten, de pijntjes die opeens overal opduiken, de trillende hand.
Mobieltjes
Hij ergert zich aan alles. Aan dat wereldwijde geouwehoer in mobieltjes, aan het verkeerd gebruik van woorden, aan de doorgeslagen neiging om normale woorden te vervangen door politiek meer correcte termen: niet langer slaven, maar tot slaaf gemaakten. Hij is oud aan het worden, beseft hij terdege en dat valt hem niet mee. ‘Dat verleden, je sleept het maar mee en je hebt er niks aan. De slechte momenten blijven onverminderd pijnlijk en de goede zijn voorbij.’
Rode draad
Die brieven aan Kees zijn niet het eerste wat Walraven schrijft. Drie jaar eerder is hij begonnen met brieven aan Leo, zijn zoon. En precies díe brieven vormen de rode, dreigende draad in Gevolgen. Want in die (nooit verzonden, nooit door iemand gelezen) brieven heeft Walraven op papier zijn dochter laten sterven en zijn zoon een breuk met zijn ouders laten forceren. Al drie jaar lang liggen die epistels te verstoffen in een la van zijn bureau en nu vraagt Walraven zich af wat hij ermee moet doen. Niemand mag ze ooit lezen, dat staat vast voor hem. Maar weggooien is ook zo definitief.
Andere toon
Al op een derde van het boek besluit de ex-boekhandelaar niet langer in briefvorm te schrijven en dat betekent een verandering in de toon van het boek. Opeens dringt de buitenwereld meer naar binnen. Het zijn de jaren van corona en van protesten daartegen, later breekt de oorlog in Oekraïne uit. Walraven maakt zich druk om anti-vaccinatiewappies en om de groeiende invloed van fascisten (in een fictieve dialoog met zijn vrouw Anna: ‘Fascisten, zou je dat wel zeggen? (…) En als ik het niet zeg, wie moet het dan zeggen? Er zijn er wel meer die dat zeggen. Maar niet genoeg, Anna, niet genoeg’).
Minder somber
Gevolgen is minder somber dan voorganger Omstandigheden. In die eerdere roman is het verhaal dat Walraven in Gevolgen in de vorm van brieven aan Leo vertelt, over de gestorven dochter en de breuk met de zoon, nog werkelijkheid, in Gevolgen slechts fictie terwijl er sprake is van een redelijk harmonieus familieleven. Hoewel de externe ontwikkelingen een schaduw werpen, lijkt Walraven zich toch steeds meer te schikken in de naderende ouderdom. En met die brieven aan Leo komt het op verrassende wijze ook helemaal goed.
Sonja de Jong
Koos van Zomeren – Gevolgen, ISBN 978 90 295 5214, 256 pagina’s, De Arbeiderspers, € 23,90, mei 2024
