Geef niet mee! Een biografie van Ellen Warmond - Trudy van Wijk
Boeiend portret van een opmerkelijke vrouw en schrijfster
Haar pseudoniem verwijst niet naar het plaatsje Warmond
Trudy van Wijk (1951-2020), de schrijfster van Geef niet mee! Een biografie van Ellen Warmond, was letterkundige. Ze promoveerde in 2003 op het werk van Ellen Warmond: De huid vanzelfsprekend bewonen. Over literair-existentialisme en mystiek bij Ellen Warmond.
Van Wijk overleed kort voor de afronding van Geef niet mee! Bertram Mourits, hoofd Collectie van het Literatuurmuseum, voltooide het laatste hoofdstuk. In de Proloog wordt Warmond aldus geïntroduceerd:
‘Ze wil dansen, ook al mag dat niet van thuis. […] Haar vader, gesteld op decorum, ziet zijn dochter liever niet met blote benen halfnaakt op de planken te kijk staan.Ze zou nog eens in de goot eindigen. Haar moeder, praktisch en nuchter, vindt al dat springen en rennen ongezond. Bovendien verdien je er niets mee.’
Dansschool
Het meisje belt toch aan bij een dansschool. De danseres Stalusa Pera doet open: ‘Ze ziet meteen dat dit kind thuis stikt in die muffe, burgerlijke omgeving, waar ze niets begrijpen van wat de kunstenaar wil uitdragen aan de mensheid. […] Eindelijk iemand die het begrijpt, denkt het kind. Ze ziet de affiches al voor zich. Haar naam in steeds grotere letters.
Nelly van Yperen, twaalf jaar oud, werd later inderdaad bekend. Niet als danseres, maar als de schrijfster Ellen Warmond.’
Ellen Warmond, pseudoniem van Pietronella Cornelia van Yperen, (1930 - 2011) groeide op in Rotterdam en doorliep daar de HBS. Zij volgde vanaf 1946 een balletopleiding en danste tot 1953 in het Rotterdams Ballet Ensemble.
Pseudoniem
De eerste hoofdstukken van deze vijftien hoofdstukken tellende biografie beschrijft haar eerste twintig jaar in Rotterdam, waar zij in 1940 ook het bombardement meemaakt. Begin jaren ’50 doet ze mee aan verschillende schrijfwedstrijden, onder pseudoniem:
‘Ellen bewaarde een opvallend stilzwijgen over de keuze van haar pseudoniem. Ze gaf alleen aan dat het niet verwijst naar het plaatsje Warmond. Haar schuilnaam had geen inhoudelijke betekenis, en was ontstaan als een plotselinge inval. Toch is het verleidelijk om op zoek te gaan naar een betekenis. Het neologisme “war-mond”, ontstaan naar analogie van “war-taal” en “war-hoofd”, zou niet misstaan in een gedicht van de Vijftigers. […] Literaire positiebepaling, zelfspot of verwijzing naar de functie van poëzie, we zullen het niet weten.’
Liefdesperikelen
In 1953 debuteert zij met de bundel Proeftuin. In deze periode voelt Ellen zich ongelukkig, vanwege haar aflopende balletcarrière en liefdesperikelen. In september 1951 had Ellen kennisgemaakt met iemand die een belangrijke rol zal spelen in haar leven en in haar literaire carrière: de schrijfster Anna Blaman, haar ontdekker, moreel kompas én eerste grote liefde.
In 1959, een jaar voor Anna’s dood, ontstaat een verwijdering in de vriendschap, die leidt tot een breuk. Het conflict dat hieraan ten grondslag ligt, verwerkt Warmond in de roman Paspoort voor niemandsland (1961). Aan Eveline Witjas, haar partner van1965 tot 1995, schrijft ze in 1965:
‘Na de dood van die vrouw [Anna, in 1960] had mijn leven geen inhoud meer, er was niemand die me begreep zoals ik ben en er waren wel mensen die dachten van me te houden, maar ze zagen alleen de gerestaureerde voorgevel, niet de puinhoop erachter.’
In 1968 verhuizen ze naar Den Haag, waar Ellen (tot 1983) bij het Letterkundig Museum werkt. Het gaat bergafwaarts met haar gezondheid:
‘Ellen belandde in een depressie en begon meer te drinken. Ze had weinig behoefte aan sociale contacten, waardoor haar partner zich steeds meer geïsoleerd voelde. […] De sfeer in huis werd er niet beter op, en er ontstonden steeds meer ruzies. […] Aangezien Ellen haar gedrag niet wenste te veranderen, besloot Eveline met pijn in het hart bij haar weg te gaan. […] Ellen zag het vertrek van haar partner als een echec. Opnieuw verloor ze een grote liefde.’
Warmond overleed na een langdurig ziekbed op 80-jarige leeftijd.
Trudy van Wijk heeft kans gezien een boeiend portret te schetsen (gelardeerd met tientallen foto’s) van deze opmerkelijke vrouw en schrijfster van een belangrijk oeuvre.
Het laatste woord is aan Ellen Warmond, uit Het struisvogelreservaat, 1963, waarmee meteen de titel van de biografie verklaard is:
Advies
Geef niet mee maar heers
verweer je tegen de stilte
de kou de stilstand de leegte
geef niet mee verbreek
het woord dat de dood bezegelt
ontken de zwarte kern
gons van ongeloof ontvonk
van tastbaar leven
vloek ja tegen het vroomste nee
verdoof niet geef je niet over
geef niet mee.
Adriaan Vermeulen
Trudy van Wijk – Geef niet mee! Een biografie van Ellen Warmond - Walburg Pers, Zutphen, ISBN 9789464563269,287 pagina’s, € 24,99, maart 2024
