Einde verhaal - Sander Kollaard
Een engel valt naar de aarde
Starre dogma’s versus de kracht van verbeelding
Een zeug die kan praten, een engel die op een dag uit de hemel omlaag naar de aarde valt en daar van een ijl wezen van louter geloof langzaam verandert in concrete substantie. Een vrouw met zeven kogelgaten in haar borst en een dode die na maanden weer tot leven komt. Ziedaar enkele opvallende personages in Einde verhaal, de nieuwe roman van Sander Kollaard. Maar de kern van dit verhaal dat ogenschijnlijk alle kanten op schiet, is toch de constatering: starre, in beton gegoten dogma’s verliezen het van de menselijke veerkracht, van het vermogen tot verhalen vertellen en van de wil om gewoon te léven
Over de auteur
Sander Kollaard (1961) studeerde geschiedenis en debuteerde in 2014 met de verhalenbundel Onmiddellijke terugkeer van uw geliefde. Hij won er de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs mee. In 2020 won hij met zijn roman Uit het leven van een hond de Libris Literatuurprijs. Einde verhaal is zijn negende boek. Kollaard woont en werkt sinds 2006 in Zweden.
Onwrikbare waarheden
De engel Astoreth begint te twijfelen aan d onwrikbare waarheden die de Grote Schrijver in de hemel verkondigt als hij in de boekwinkeltjes in de uithoeken van de hemel in aanraking komt met het werk van Spinoza. Die twijfel neemt steeds vaster vorm aan als hij Paradise Lost van de dichter John Milton leest (over de opstand van Lucifer tegen God en zijn aaropvolgende verbanning naar de hel – SdJ).
Jonge engel
Als Astoreth van de aartsengel Gabriël een jonge engel onder zijn hoede krijgt om hem te onderwijzen, is dit voor hem een mogelijkheid om over zijn twijfels van gedachten te wisselen. En niet voor niets doopt hij deze jonge engel Areopagitica, naar een ander werk van Milton. Maar dan breekt door de ontwikkelingen op aarde het begin van de Eindtijd aan en vallen Astoreth en Areopagitica vanuit de hemel naar de aarde. De jongste engel overleeft het niet, hij heeft nog te weinig substantie, maar Astoreth landt in het keurige volkstuintje van Otto, een rechercheur moordzaken. Als deze hem een bord linzensoep geeft, het eerste wat de engel ooit at, komt in voor hem ongekende stank zijn stoelgang en daarmee het begin van zijn menswording op gang.
Onder water
Het gaat ondertussen niet goed in Nederland. Het water stijgt, steeds grotere delen van het land komen onder water te staan, communicatiemiddelen functioneren niet meer, mensen zijn verwikkeld in een verbeten strijd om het recht van de sterkste. En de tijd houdt zich niet langer aan de bekende regels: een kachel die al brandt moet nog worden aangestoken, een ei dat net gebakken is ligt nog ongeschonden in zijn schaal op het aanrecht.
Oude bus
Samen met Greet, de zus van Otto, haar dochter Erin en met de Zweedse Gustav, wiens tweelingzus Jonna dood uit het water opgehaald is met zeven kogelgaten in haar borst besluiten zij in de oude bus van Gustav en de camper van Otto naar het noorden, naar Zweden, het thuisland van Gustav, te vluchten. Ook Esmeralda, het ooit voor de slacht aangeschafte, maar inmiddels zeer dierbare varken van Otto zal meereizen. Maar dan is er opeens een ijskoude vlaag en staat de aartsengel Gabriël in het volkstuintje, vastbesloten Astoreth op meedogenloze wijze te laten boeten voor zijn twijfels. Dankzij Esmeralda die opeens blijkt te kunnen praten, overleeft het hele gezelschap en is Gabriël voor even verslagen.
Dogmaticus
Maar de dogmaticus is niet van plan om op te geven en keert nog enkele malen op dramatische wijze terug tijdens hun reis. Het gezelschap komt steeds noordelijker en Astoreth poogt verslag te doen van die reis. Omdat hij beseft dat dat belangrijk is. ‘Het groeide uit het simpele besef dat geloof een poging is om elk ander verhaal te overstemmen. Dat is wat Gabriël me voorhield: er kan maar één verhaal zijn, één versie van de wereld, één waarheid. Er kan geen twijfel zijn, geen vragen.’
Blinde gehoorzaamheid
En daar zit de kern van dit verhaal: waar blijf je als het geloof blinde gehoorzaamheid vraagt. ‘Het heeft me altijd verbaasd hoe achteloos de Grote Schrijver Zijn verhalen verzon, meestal uit de losse pols. Wie Zijn boek leest ziet meteen hoe slordig het is, vaak houterig, van de hak op de tak […] Het heeft me nog vaker verbaasd dat die achteloosheid Zijn trouwe lezers niets uitmaakte. Zij zogen Zijn verhalen evengoed op. […] Zo heeft hij twee millennia de aandacht weten te kapen. En daartegenover stelt Astoreth zijn nieuwe vriend Otto: Hij liet zien wat er in het leven echt toe doet. Niet de destructieve kitsch van de Grote Schrijver, maar de dingen die ons van dag tot dag gaande hielden, ondanks die kitsch.’
Eindtijd
En die Eindtijd dan? ‘Hij voelt misschien hoe het verhaal hem door de vingers begint te glippen [...] Het begint te verbleken, het wordt bespot. En zo raakt Astoreth in een poging tot discussie met Gabriël. ‘De echte vraag is waarom Hij zo nodig geloofd moet worden. Waarom laat Hij het niet bij: dit is Mijn verhaal, doe er je voordeel mee.’ ‘Hij komt op voor Zijn Glorieuze Waarheid.’ ‘Nee, hij eist geloof, en zo nadrukkelijk dat geloof zelf de boodschap lijkt te zijn, meer dan het verhaal.’ Waarna Gabriel bij gebrek aan argumenten opnieuw zijn toevlucht neemt tot geweld.
Rust
Pas als het gezelschap in Zweden arriveert, in het huis waar Gustav opgegroeid is, keert rust weer. Zweden lijkt niet getroffen door de Eindtijd, maar leidt gewoon zijn eigen, onverstoorbare bestaan.
Waar Kollaards eerdere boeken tot voor kort altijd over heel gewone, alledaagse mensen en gebeurtenissen gingen, komt in zijn werk langzamerhand steeds vaker het metafysische om de hoek kijken. Maar wat hetzelfde is gebleven, lijkt zijn advies: laten we met zijn allen toch alsjeblieft normaal blijven doen, voor elkaar zorgen en niet te snel oordelen. En vooral niet dogmatisch worden. Een mooie en zinvolle boodschap.
Sonja de Jong
Sander Kollaard – Einde verhaal. Van Oorschot, ISBN 978 90 282 5123 6, 338 pagina’s, € 27,50, februari 2025
