Een onverschrokken leven - De vele hartstochten van Fernanda Willekes Mac Donald - Lidy Nicolasen
Geloof en familiebanden speelden een grote rol in het leven van Fernanda
Gebaseerd op dagboeken, brieven en gesprekken met familieleden
Fernanda Willekes Mac Donald woont met haar ouders in Aerdenhout. Haar vader was een zoon van een rechter uit Haarlem en de jongste van zes kinderen. Zijn moeder Elisabeth overleed kort na zijn geboorte en hij werd opgevoed door zijn stiefmoeder Françoise Eekhout. Die vader is Ferdinand Lodwijk Willekes Mac Donald (1857-1893), die besloot zijn geluk te beproeven in Nederlands-Indië. Hij kwam uit een gezin van kunstenaars en intellectuelen. Ze waren bereisd, internationaal georiënteerd en sociaal betrokken.
Fernanda’s moeder Antonia Albertine van Vloten (1860-1923), roepnaam Annie, werd geboren uit een niet minder voorname familie. Het geslacht Van Vloten is opgenomen in het Nederlandse Patriciaat en bracht van vader op zoon predikanten en dokters voort. Ze waren godvruchtig en conservatief.
De familie Van Vloten en Willekes Mac Donald moeten elkaar hebben gekend. De familie Willekes Mc Donald liet een villa bouwen in Haarlem. De gegoede burgerij trof elkaar op theevisite in de herensociëteit.
Singapore
Annie woonde in Bussum, Ferdinand in Haarlem. Ferdinand vertrok naar de Oost en was verloofd met Annie. Ferdinand ging naar Sumatra naar de plantage Paya Bakong, onderdeel van de NV Deli Cultuurmaatschappij, in 1869 opgericht. Hij begon als administrateur en ging wonen op de plantage. Annie op haar beurt ging naar Singapore. Zij was dertig jaar. Haar man en zij kregen in 1892 hun eerste kind. Het meisje lag in stuit en overleefde de bevalling niet.
Toen Annie de tweede keer zwanger was, overleed Ferdinand plotseling aan een overdosis kinine. Annie was nog maar 33 jaar en ging terug naar Nederland, vijf maanden zwanger.
Op 21 augustus 1893 werd Fernanda Louise Willekes Mac Donald geboren. Annie ging wonen bij haar moeder Kitty. Fernanda kreeg thuis onderwijs. De sfeer was er niet bepaald gezellig.
Moeder Annie, inmiddels 44 jaar, hertrouwde in 1904 met Karel (Frederik) Creutzberg. Zij woonde met al haar zusje en broertjes op het Kerkplein in Arnhem. De meeste van de 9 kinderen van Karel woonden nog thuis. Toen Fernanda 15 was, zat ze op de MMS, een school voor meisjes uit gegoede kringen. Korte tijd later ging ze naar een kostschool in Duitsland.
De auteur
Lidy Nicolasen (1949) is schrijfster en journaliste. Ze was jarenlang verbonden aan de Volkskrant. Eerder publiceerde zij Dame met hoed (1997), Van onze verslaggeefster (2002), De eeuw van Sonja Prins (2009) en De geuzendochter (2017).
Haar stiefvader Carel Frederick Creutzberg stierf in 1911. Veertig jaar was hij predikant geweest. Fernanda hield een dagboek bij. Ze ontmoette op zekere dag Barend ter Haar Romeny, die met haar wilde trouwen. Een klein jaar na het huwelijk werd Hendrik Joannes geboren, roepnaam Hens, koosnaam Hensy.
De Eerste Wereldoorlog was uitgebroken. Op 23 november 1917 werd Enny geboren: Antonia Albertine ter Haar Romeny, ook Anny genoemd, vernoemd naar haar grootmoeder Annie.
Het huwelijk met Barend ter Haar Romeny hield geen stand. Fernanda hertrouwde met een Chinees-Indische jongen. En ze vertrokken naar Nederlands-Indië in 1929 met hun kind Thung Tjeng Hiang en de kinderen die ze eerder gekregen had.
Barend hertrouwde met Elisabeth Heetel en kreeg nog twee kinderen. In 1933 trouwde hij met Madelon Eschbaum.
Chinees als vader
Emnny, de dochter uit het huwelijk met Barend, kwam in 1938 naar Nederlands-Indië en ontmoette er haar man. Fernanda ging met Hiang een paar keer voor verlof naar Nederland. Ze ging o.a. met haar vier kinderen uit het eerste en tweede huwelijk op vakantie in de Franse Alpen. Paul en Mady, de kinderen van Fernanda met Hiang, overleefden de oorlog in Indonesië doordat zij een Chinees als vader hadden
Fernanda schreef haar hele leven liedjes. Na een bezoek van de Japannersin haar huis schreef ze een lied om de moed erin te houden:
Een rode zon die kan niet lang bestaan
een rode zon moet altijd ondergaan
De zon van het Westen
is oranje of goud
dat is het zonnetje
dat het altijd wel houdt
Op 4 mei 1945 capituleert eerst het noordwesten van Europa. Op 8 mei volgende algehele capitulatie. Keizer Hirohito capituleerde pas 6 en 9 augustus toen de Amerikanen atoombommen afwierpen boven de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki. E vielen meer dan 350.000 doden. Op 19 januari 1946 keerde Fernanda terug naar Nederlan. Hiang bleef achter in Indonesië. Hij ging werken op het instituut voor plantenziekten. Fernanda kwam op 6 mei 1946 terug in Nederland.
In Nederland was hij viroloog in Wageningen en de eerste hoogleraar in de virologie. Hij overleed in 1960 op 63-jarige leeftijd. Fernanda zelf overleed toen ze 87 was.
Samenvattend
In het boek worden duidelijk de familiebanden beschreven. Wat zich afspeelt in Indonesië krijgt minder aandacht. Wel komt de Bersiap-periode duidelijk naar voren, waar bij zo’n 30.000 vrouwen en kinderen werden doodgestoken met bamboesperen door de pemuda’s en mannen onthoofd.
Het is kortom een goed boek. Het leest gemakkelijk en geeft een duidelijk beeld dat het geloof in die tijd een grote rol speelde in het leven van de mensen en familiebanden. De verantwoording op bladzijde 267 toont aan dat de schrijfster door gesprekken met de familie en het lezen van de dagboeken en brieven grondig te werk is gegaan.
Ingrid Wijnstok
Lidy Nicolasen – Een onverschrokken leven – De vele hartstochten van Fernanda Willekes Mac Donald, 270 pagina’s, ISBN 978 94 638 2183 4, uitgeverij Balans, € 21,99, oktober 2021
