Dragelijke lichtheid - Dieuwertje Blok
Dagboek meer over feestjes dan over de oorlog
Het boek doet denken aan bakvisromans voor tienermeisjes
Presentatrice Dieuwertje Blok en haar zussen vinden het oorlogsdagboek van hun tien jaar daarvoor overleden moeder Henny Gazan (1923-2008).
Het blijkt te gaan over de periode 1939-1942, voordat ze zal onderduiken.
Ze noemt het Keobgad nav Ynneh.
Veel over feestjes
De oorlog komt in dit oorlogsdagboek nauwelijks voor, soms iets over NSB’ers of het moeilijker krijgen van een baantje of over bekenden die vluchten naar het buitenland. Ze schrijft liever over vriendinnen en jongens, vele namen passeren de revue. Henny is vaak te vinden bij de feestjes die plaatsvinden in het ‘kamp’, het Lloyd Hotel aan de Oostelijke Handelskade in Amsterdam, opvanglocatie voor Duits-Joodse vluchtelingen: ‘Ik danste de tweede dans met Albert. […] Wat later kwamen Manfred, Adolf en Lutz die gedurig met hun drieën op mij afkwamen. Ik zei dan dat ik al besproken was en dan gingen ze een beetje kiften onder elkaar.’ Naast feestjes worden er ook andere activiteiten in het Lloyd Hotel georganiseerd:
‘Paps heeft mij namelijk gisteren in vertrouwen meegedeeld dat hij geld heeft gevraagd en losgekregen van verschillende grote firma’s, voor de bokslessen in het kamp. […] Mams heeft meteen vandaag de Bijenkorf opgebeld voor bokshandschoenen en dergelijke, tegen gereduceerde prijs.’
Bakvisromans
Het dagboek is doorspekt met voor die tijd typerende woorden als lui (mensen), allercharmanst, allerleukst. Het doet vaak denken aan boeken over Joop ter Heul, een populair personage in de zogenoemde bakvisromans, geschreven voor tienermeisjes door Cissy van Marxveldt, tussen 1918 en 1925.
Blok schrijft in haar inleiding over haar moeder: ‘Haar verhalen behielden altijd een zekere lichtheid. Daar heb je het weer: dat woord, dat altijd weer naar boven komt als ik aan haar denk. Warmte, humor, lichtheid.’ Opvallend is dat in het hele boek geen onvertogen woord over haar moeder te vinden is…
Dit dagboek zal voor familieleden zonder twijfel uiterst interessant zijn. Voor een buitenstaander is dat wat minder, al geeft het wel een mooi inkijkje in het leven van een jong meisje in de oorlog.
Meerwaarde
Dieuwertje Blok geeft dit dagboek echter meerwaarde door haar toelichting (bijvoorbeeld over het Lloyd Hotel) en verhalen over haar beroemde oma Stella Fontaine (Saartje Canes, ze was kleinkunstenares) en de rest van de familie, in de vorm van herinneringen, brieven, anekdotes, foto’s.
Aan het eind van het boek vinden we een ontroerend hoofdstuk getiteld Ships that pass in the night, een monumentje waarin Dieuwertje Blok uitzoekt wat er met de vele genoemde personen in het boek is gebeurd. Bijvoorbeeld goochelaar Ben Ali Libi (Michel Velleman, vermoord in 1943 in Sobibor), vereeuwigd in een gedicht van Willem Wilmink; de revolutionaire danseres en choreografe Florrie Rodrigo (Flora Rodrigues, Amsterdam 1893 – Amsterdam 1996); het jazzduo Johnny & Jones (Nol van Wesel en Max Kannewasser), omgekomen in 1945 in Bergen-Belsen.
Dragelijke lichtheid is voorbeeldig uitgegeven, rijk geïllustreerd en voorzien van een overzichtelijke stamboom.
Adriaan Vermeulen
Dieuwertje Blok (Nederhorst den Berg, 8 augustus 1957) is radio- en televisiepresentatrice en nu dus ook schrijfster. Ze is een van de drie dochters van historicus prof. dr. Dick Blok en Henny Gazan.
Dieuwertje Blok begon in 1980 als tv-omroepster bij de KRO. Bij de VARA maakte ze onder andere het programma Drie vrouwen, met Ati Dijckmeester en Marjolijn Uitzinger. Eind jaren tachtig volgde een periode bij de commerciële omroep RTL-Véronique. Toen haar talkshow abrupt van het scherm werd gehaald, spande ze een rechtszaak aan tegen RTL 4 (opvolger van RTL-Véronique), die ze won. Halverwege de jaren negentig keerde Blok terug bij de KRO-televisie.
Ze presenteert sinds 2001 het Sinterklaasjournaal en sinds 2002 de intocht van Sinterklaas, eerst samen met Rik Hoogendoorn en vanaf 2007 met Jeroen Kramer. In 2022 volgt zij Paul Witteman op als presentator van diens klassieke muziekprogramma Podium Witteman, dat wordt omgedoopt in Podium Klassiek.
Blok zit verder in de Raad van Advies van Een Ander Joods Geluid, is ambassadeur van de Nederlandse Hartstichting en het Wereld Natuur Fonds, bestuurslid van de Volksuniversiteit en vrijwilliger voor Vluchtelingenwerk.
Dieuwertje Blok – Dragelijke lichtheid – Het tienerdagboek van mijn Joodse moeder tijdens de Tweede Wereldoorlog, 198 pagina’s, ISBN 978 90 290 9545 7, uitgeverij Meulenhoff, geïllustreerd, € 22,99, september 2022
