Dius (1) - Stefan Hertmans
Het verhaal van een vriendschap
Erudiet, melancholiek en meeslepend
De een, Anton, is docent kunstgeschiedenis aan de kunstacademie, de ander, Dius, student aan datzelfde instituut en tien jaar jonger. Anton is geordend, boeken op alfabetische volgorde in de kast, een altijd opgeruimd bureau, een vaste partner. Dius leeft en werkt in een half tot ruïne vervallen voormalig Gildehuis te midden van een gestolde wolk van louter toevalligheden. Als Dius op een avond bij Anton voor de deur staat en zijn docent zijn onvoorwaardelijke vriendschap aanbiedt, betekent dat met name voor Anton een confrontatie met zichzelf en iets wat zijn leven totaal verandert.
Over de auteur
Stefan Hertmans (Gent, 1951) debuteerde in 1981 met de roman Ruimte. Daarna volgden een grote reeks romans, verhalenbundels, essays en gedichten. Zijn werk is vertaald in zeven talen. Met zijn roman Oorlog en terpentijn won hij in 2014 de AKO Literatuurprijs en De Inktaap. Ook werd dit boek genomineerd voor de Man Booker Prize. Voor zijn totale oeuvre ontving hij in 2019 de Constantijn Huygensprijs.
Egidius
De naam Dius is een afkorting van Egidius en daarmee geeft Hertmans een vooruitwijzing naar wat later in het boek volgt. Immers, bij de naam Egidius denken we meteen aan dat beroemde klaaglied voor een overleden vriend Egidius, waer best du bleven, mi lanct na di, gheselle mijn. De melancholie daarvan klinkt als ondertoon door in deze hele roman.
Vogelogen-esdoornwortel
Het verhaal begint ergens in de jaren tachtig. Op een dag staat zomaar opeens Dius op de stoep bij zijn docent en biedt hem zijn vriendschap aan. Anton weet niet goed hoe hij daarop moet reageren, maar stapt toch in het busje van Dius. Onderweg stoppen ze nog ergens omdat Dius in een bosje een stronk van vogelogen-esdoornwortel wil ophalen die hij niet in zijn eentje kan dragen. Het is deze stronk die hij later tot vloer dunne plakken fineer zal snijden en er een bureau voor Anton mee zal bekleden.
Hartstochtelijk
Want Dius is niet alleen schilder, hij creëert ook meubels, met fineer en fijnzinnig inlegwerk, terwijl Anton, die al snel bij hem intrekt, werkt aan zijn proefschrift over oorspronkelijkheid en nabootsing in de cultuurgeschiedenis. Wat beide mannen bindt is hun hartstochtelijke liefde voor beeldende kunst uit de 16e, 17e en 18e eeuw, voor muziek uit diezelfde periode, een tijd waarin kunst nog tevens een ambacht was. En waar Anton de denker is, de bedachtzame beschouwer, de theoreticus, is Dius de doener, de man die zelf schept en daarin weergaloos geniaal is.
Onvermogen
Steeds meer komt Anton tot het besef van zijn eigen onvermogen. Hij raakt zijn vaste vriendin kwijt en verliest door een kwaadaardige actie van Dius ook zijn minnares. De bodem onder zijn op orde en regelmaat gegrondveste bestaan verdwijnt steeds meer. Hoe weinig besefte ik toen dat de enige heldendaad in mijn leven erin zou bestaan mijn eigen middelmatigheid te leren verdragen.
Maar terwijl Anton nog zoekende is naar een nieuwe invulling van zichzelf, verdwijnt Dius opeens uit zijn leven, haast even abrupt als hij erin verscheen, door te trouwen met een medestudente en naar Italië te verhuizen. In de eenzame decennia die volgen staat Antons leven stil. Pas als Dius twintig jaar later terugkeert, komt er weer beweging. Maar er is dan al veel veranderd.
Precisie
Hertmans schrijft met grenzeloze precisie, elk woord op zijn plek, vorm en inhoud in een volmaakte symbiose. Wat hij voelt, ziet, ruikt of hoort weet hij trefzeker in woorden voor de lezer tot leven te wekken. Dius lezen betekent ook telkens opnieuw naar het internet grijpen om al die schilderijen die Hertmans zo sensueel beschrijft te bekijken, de muziek die in het gildehuis weerklinkt met eigen oren te horen.
Meesterschap
Maar naast deze bandeloze eruditie en volledig meesterschap over zijn materie weet Hertmans je in Dius ook daadwerkelijk te ontroeren. Net als al die door hem beschreven kunstwerken weet hij hoofd en hart te raken in dit verhaal over een diepgevoelde vriendschap.
Sonja de Jong
Stefan Hertmans – Dius. De Bezige Bij, ISBN 978 94 031 3383 6, 319 pagina’s. € 24,99, oktober 2024
