Conserve's Leessite

Politiemensen Baltimore maken zich schuldig aan machtsmisbruik, doden bij vaak onterechte arrestatie, stelen van geld en exploiteren van drugs

Nauwgezet vastgelegd door Pulitz Prize-winnende journalist Justin Fenton

Het blijkt er aan de andere kant van de oceaan heel anders toe te gaan bij de politie dan in Europa. Niet alleen wordt veel meer nutteloos geweld gebruikt dan hier. Zo worden mensen gewoon doodgeschoten in plaats van bij aanhoudingen, zoals in Indonesië, waar mensen maximaal zeven keer in het been worden geschoten en niet in op de borst of op het hoofd. Misschien een goede tip voor de politie daar. Wordt daar dan nooit op getraind? zou je zeggen, dat lijkt me het minste wat je kunt doen, de politie moet er toch voor de burger zijn? Het lijkt er volledig andersom. Maar wat wil je, in een land waar de wapenlobby het wint van de pacifisten? En waar de politie moet leren niet voor eigen rechter te spelen. Als je de VS binnenkomt, wordt je al door bullenbak-douaneman toegesproken. Daar hebben ze ook niets geleerd. Als je dan in gezelschap bent van gekleurde mensen waar ik als blanke reisde met een groep Surinamers via New York om met American Airlines naar Paramaribo te vliegen, dan merk je meteen dat zij minder behandeld worden door de douanemensen en waarom? Wie wil er eigenlijk nog naar dat land toegaan vraag je je af. Maar ben je eenmaal in de VS zelf dan merk je dat de mensen zelf alleraardigst zijn, zoals ik ervaarde op het schiereiland Cape Cod. Of bijvoorbeeld op Hawaii waar de eilandbewoners ook weer anders zijn dan op het vasteland.

Freddie Gray

Verslaggever Justin Fenton geeft een ontluisterend beeld van het werk van de politie in de stad Baltimore. Daar barstten in 2015 rellen uit als de inwoners gerechtigheid eisen voor Freddie Gray, een 25-jarig zwarte man die in politiehechtenis is overleden, mede door toedoen van de politiemensen zelf, in feite is er sprake van moord. Ook bereikte het aantal drugs- en geweldsincidenten een hoogtepunt.

Hoe je je machtspositie kunt misbruiken, laat brigadier Wayne Jenkins zien. Hij is weliswaar een gelauwerd politieman die met zijn elite-eenheid, de Gun Trace Task Force (GTTF), wapens en drugs van de straat moet krijgen. Maar hij misbruikt zijn situatie. Hij verkoopt in beslag genomen drugs, haast te veel voor de drugsbaas om te kunnen handelen. Roomt drugsontvangsten af en stapels geld, legt wapens of drugs neer om onschuldigen schuldig te laten verklaren, geeft valse getuigenissen af, beschadigt mensen, zowel fysiek als mentaal en slaagt er in om daarmee ook Interne Zaken (Internal Affairs) te misleiden. Talloze onterechte veroordelingen, onschuldige doden en een opgeloste moord op agent Sean Suiter, die in zijn hoofd werd geschoten, uitgerekend een dag voordat hij tegen zijn eenheid moest getuigen. Ook zaten mensen jaren vast die onschuldig waren zoals Umar Burley die in zijn Acura Accord met een zekere Marley naar een strafzitting zou gaan van een man die terechtstond voor de moord op Burleys neef. Niks drugs (die er later wel in werden neergelegd door de corrupte politiemensen).

Hartmonitor

Toen Wayne Jenkins met zijn man hem sommeerde te stoppen, ging hij ervandoor en reed per ongeluk op de kruising een ouder echtpaar aan. Van de man, Elbert Davis sr., 86 jaar oud, die naar het ziekenhuis werd gebracht, stond de hartmonitor stil, hetgeen betekende dat hij was overleden. Dat was Burley’s pech, maar zijn zaak – hij zat jarenlang onterecht in de gevangenis en kreeg nog een schadeclaim van de Davis-familie van 1 miljoen dollar – kostte uiteindelijk Jenkins zijn vrijheid. Jenkins werd wegens al zijn bedrieglijke werk veroordeeld tot 25 jaar en belandde in een gevangenis in de woestijn bij Tucson, Arizona. Zijn collega Sean Suiter trof het nog slechter, hij lag op de grond in een steeg met een kogel in zijn hoofd, de dag voordat hij zou getuigen tegen zijn eenheid, de waarheid mocht niet uitkomen, maar dat gebeurde uiteindelijk wel. Er vallen nog veel meer slachtoffers waar Jenkins de hand in had, de politie van Baltimore onderzocht niet de handel in drugs, maar nam er zelf deel aan.

Onderontwikkeld land?

De dood van de onschuldige Freddie Gray had de stad wakker geschud, Gray kreeg al handboeien om, voordat er een bedreigend mes was gevonden. Vaak werd bewijsmateriaal later toegevoegd om onterechte arrestaties te rechtvaardigen. Ze gingen ook met veel onnodig geweld gepaard wat Gray het leven kostte. Gray leek al buiten kennis te zijn toen hij alsnog in het politiebusje werd gepropt volgens ooggetuige Jacqueline Jackson. ‘Ze tilden hem bij zijn broek op. Hij bewoog niet, en ze kwakten hem in die politiebus.’ Op een filmpje ligt Gray met zijn gezicht omlaag bewegingloos in de bus. Zijn benen hangen naar buiten. Omstanders waren ervan overtuigd dat Gray door de agenten was toegetakeld en rugletsel had opgelopen, waardoor hij zijn benen niet meer kon bewegen. Je vraagt je af hoe ontwikkeld deze zogeheten ‘greatest nation of the world’ werkelijk is, het lijkt eerder een Derde Wereldland, onderontwikkeld. Met een wapenlobby die alles overheerst, wekelijks veel doden kost en niet wordt aangepakt zoals in Canada.

De auteur

Justin Fenton is misdaadverslaggever voor de Baltimore Sun en werd genomineerd voor een Pulitzer Prize voor zijn reportages over de Baltimore-protesten.

Dat verbaasde ook de onderzoekers naar deze affaire. Zoals rechercheur Scott Kilpatrick, die weleens van Wayne Jenkins had gehoord, maar niet omdat hij uitblonk in het traceren van vuurwapens en drugs. Hij kende de naam omdat district-rechercheurs gewaarschuwd werden bij Jenkins en Keith Gladstone uit de buurt te blijven. ‘Dat was zo ongeveer les één als je bij Narcotica in Baltimore County kwam werken,’ zei Kilpatrick. ‘Iedereen wist dat ze niet deugden.’ Kilpatrick kwam een verslag tegen uit 2013 van een telefoongesprek dat drugshandelaar Antonio Shropshire, bijnaam Brill, vanuit de gevangenis had gevoerd met een handlanger genaamd Glen Kyle Wells, waarin hij leek te insinueren dat hij hulp kreeg van een politieagent uit de stad,

‘Jouw maat Jenkins heeft me de wind van voren gegeven. Hij zei dat ik niets “zwaars” meer mag doen,‘ zei Wells in het telefoongesprek tegen Shropshire. Wells zei dat Jenkins twee personen had genoemd die ‘als eerste jouw naam roepen’ – ofwel Jenkins had Wells de namen gegeven die hen verlinkten, iets waarvoor je in Baltimore vermoord kon worden. Wells vertelde daarna dat Jenkins een compliment had gemaakt over het feit dat Wells en Shropshire regelmatig van auto verwisselden – omdat de politie (wie is dat eigenlijk zou je denken als je weet dat Jenkins voor de politie van Baltimore (zou moeten) werkte – verdachten vaak identificeerde op basis van hun auto. ‘Mensen geven ons werk en model, en zo puzzelen we uit wie we moeten pakken,’ had Jenkins volgens Wells gezegd.

Een groep dealers

Korporaal David McDougall was een narcotica-agent uit het nabijgelegen Harford County. In zijn onderzoek naar fatale overdoses is zijn district werd herhaaldelijk een groep dealers genoemd die rondom het Alameda-winkelgebied in noordoost Baltimore opereerde. Een van de namen die circuleerde was die van Shrophire, net als ‘Black’ en ‘Twan’. Black was geïdentificeerd als Aaron Anderson en Twan was Antoine Washington. En zo traceerde hij hoe de negentienjarige Jaime die seks had met de verslaafde Kenneth Diggins, een paar dagen na kerst. Ze keken tv en gebruikten een bijzonder krachtige partij heroïne. Even leek het of Jaime in slaap gedoezeld was. Kenneth schoof haar truitje naar beneden en fotografeerde haar borsten, hij wilde er haar de volgende dag mee plagen, maar Jaime werd nooit meer wakker. Diggins werd de dag daarop urenlang door de politie verhoord. Loog over Jaimes dood en gaf de naam op van Washington als drugsleverancier. De informatie bleef vier dagen begraven in het dossier van de politie, voordat McDougall het tegenkwam in zijn speurtocht om een gedegen zaak op te bouwen tegen de groep dealers. Het was een sterk begin, maar hij had meer nodig. Ook ontdekte hij dat politieman John Clewell voor eigen rekening een GPS-tracker had gekocht. Clewell was lid van de Gun Trace Task Force van Jenkins. Deze groep was in het leven geroepen door toenmalig commissaris Fred Bealefeld om vuurwapengeweld bij de bron aan te pakken, maar in de loop der jaren was de eenheid steeds meer op de achtergrond geraakt en nu buiten het korps relatief onbekend. McDougall had al in de politiebases gecheckt wie van de Baltimore Police Department (BPD) eerder op de naam van drugshandelaar Anderson had gezocht – noch Clewell nog andere agenten van de GTTF hadden dat gedaan. Geen enkele agent zou een onderzoek starten en de eenvoudige handeling om zijn doelwit in de database te checken. Waar waren ze – Clewell incluis – eigenlijk mee bezig? Werd er wel gewerkt bij deze politie van de stad Baltimore of was het een grote corrupte bende zonder behoorlijk opgeleide mensen? Ingrijpen lijkt het eerste wat je bedenkt.

Machtsmisbruik

Na al die jaren van machtsmisbruik, dodelijke slachtoffers, het stelen van geld van burgers en drugshandelaren en het verkopen van drugs, stond Wayne Jenkins, eens de machtige leider van de Gun Trace Task Force (GTTF) en leider van de Special Enforcement Section (SES) eindelijk voor de rechter op 8 juni 2018. Familie en vrienden hadden clementie voor hem gevraagd. Hij was altijd een goede politieman en vader geweest die weliswaar fouten had gemaakt. Niettemin passeerden al zijn misdaden de revue. Ook zijn GTTF-leden, de rechercheurs Momodo Gondo, Evodio Hendrix, Daniel Hersl, Marcus Taylor en de brigadiers Thomas Allers en Keith Gladstone moesten verantwoording afleggen. Wayne Jenkins kreeg 25 jaar gevangenisstraf, zijn vrijlating staat gepland voor 2039.

Justin Fenton heeft de gebeurtenissen en het misbruik van de stedelijke politie van Baltimore nauwgezet gevolgd, zo gedetailleerd dat de feiten je zo nu en dan doen duizelen. Je kunt er met je hoofd niet bij dat dat gebeurt cq ook echt gebeurd is. Terecht staat hij stil bij degenen die de slag met Jenkins en de zijnen niet hebben overleefd: Shawn en Kevin Cannady, Kendal Fenwick, Freddie Gray, Gregory Harding, Walter Price en Sean Suiter. Ik hoop dat men er in die stad van heeft geleerd dat bedrog en misdaad niet loont en dat degenen die het hebben misbruikt altijd hun terechte straf wacht. Het publiek moet samen met de politie een goede band opbouwen en andersom. Gezien de berichten over de bijna wekelijkse moorden in scholen en gebouwen lijkt het of de bevolking van de VS niets heeft geleerd. Te hopen is dat de wapenlobby daar strenger aan banden wordt gelegd, buurland Canada heeft het goede voorbeeld al gegeven.

Het verhaal van Justin Fenton is al vanaf 26 april te zien als HBO Original-serie, te streamen bij HBO Max, verfilmd door HBO, David Simon & George Pelecanos.

Justin Fenton – Deze stad is van ons – True Crime (verschenen als We Own This City bij Random House) vertaald uit het Engels door Betty Klaasse, ISBN 978 90 5429 245 9873 1, uitgeverij Luitingh-Sijthoff (LS Amsterdam), € 21.99, april 2022