De vrouwen van het kamp - Heather Morris
Indringend verhaal over verblijf in de Jappenkampen
Ode aan sterke vrouwen
In De vrouwen van het kamp geeft de Australische schrijfster Heather Morris stem aan een aantal Engelse en Australische vrouwen (met een klein rolletje voor een groep Nederlandse nonnen) die van 1942 tot 1945 in een telkens opnieuw verplaatst jappenkamp verbleven. Het levert een indringend verhaal op over veerkracht en moed, over wanhoop en hoop.
Over de auteur
Heather Morris, eind jaren veertig van de vorige eeuw geboren, maar angstvallig geheimzinnig over haar precieze leeftijd, werd geboren in Nieuw-Zeeland. In 1971 verhuisde ze naar Australië, trouwde daar en keerde vier jaar later terug naar Nieuw-Zeeland. Halverwege de jaren negentig volgde zij een cursus scenarioschrijven en zette diverse scripts op papier. Het succes kwam echter pas toen zij Lale Sokolov ontmoette, de man die in de Tweede Wereldoorlog in Auschwitz de taak had om bij nieuwe gevangenen hun kampnummer te tatoeëren. Haar boek De tatoeëerder van Auschwitz bracht haar internationale roem en wekte tevens haar grote belangstelling voor de oorlogsjaren. Diverse op feiten gebaseerde romans over deze periode volgden: Het meisje dat twee kampen overleefde, De drie zussen van Auschwitz.
Verpleegsters
Morris kwam het verhaal van de Australische vrouwen in het Jappenkamp op het spoor, toen haar uitgeefster met het voorstel kwam iets te schrijven over de Australian Army Nursing Service, een groep verpleegsters in militaire dienst, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in oorlogsgebieden werkten. Morris dook in de materie, trachtte contact op te nemen met nabestaanden van diverse verpleegsters en belandde uiteindelijk bij de familie van Nesta James (1904-1984). Deze kordate vrouw van slechts 1,46 meter speelde een cruciale rol nadat zij in 1942, tijdens hun evacuatie uit Singapore met een groep van 75 verpleegsters schipbreuk leed als gevolg van een bombardement, gevangen genomen werd door de Japanners en werd afgevoerd naar een kamp in Palembang. In dit kamp verbleven ook een groep Nederlandse nonnen en veel Engelse vrouwen, onder wie Norah Chambers.
Overleven
Samen en met vele andere vrouwen probeerden zij het kamp te overleven. Chambers (1905-1989), die een muzikale opleiding had genoten, richtte een koor op en bewerkte eigenhandig, bij afwezigheid van instrumenten, beroemde muziekstukken voor stemmenorkest. Mede dankzij dit koor bleef het moreel van de vrouwen hoog, ook al moesten zij het hoofd bieden aan gebrek aan eten, mishandeling door de Japanners en tal van ziekten.
Nabestaanden
Morris baseerde zich op de verhalen die de nabestaanden van James en Chambers haar vertelden en schroomt niet om daarbij heel wat eigen fantasie toe te voegen. Ze grijpt elke gelegenheid aan om te vertellen hoe dapper en onbaatzuchtig de vrouwen waren. Tegenover de Japanners, die wreed en onmenselijk zijn, zet zij stuk voor stuk vrouwen die elkaar door dik en dun blijven steunen en helpen. Iets meer relativering zou het verhaal goed gedaan hebben.
Dat neemt niet weg dat De vrouwen van het kamp bij vlagen ontroert. Het dagelijks gevecht om te overleven, telkens opnieuw de teleurstelling als het nog erger, nog kariger kan, Morris weet het meeslepend neer te zetten.
Sonja de Jong
Heather Morris – De vrouwen van het kamp. (Oorspronkelijke titel: Sisters under the rising sun (uitg. Zaffre). Uit het Engels vertaald door Karin de Haan, 382 pagina’s,, ISBN 978 92 027 1435 7, uitgeverij HarperCollins € 23,99, februari 2024
