De verbindingen - Philip Snijder
Een hippie als strenge pelotonscommandant
Mooie sfeertekening van de tijd toen er nog dienstplicht was
Voor de meeste jongens die vóór 1976 geboren werden gold ‘ie nog: de dienstplicht. In 1997 werd de opkomstplicht afgeschaft en al vanaf augustus 1996 werden geen nieuwe soldaten meer opgeroepen. En daarmee behoorde een door velen gehate, maar met terugkijkende blik toch vaak ook tot nostalgie leidende periode in een mannenleven tot het verleden. Philip Snijder laat die tijd nu in woorden herleven in zijn nieuwe roman De verbindingen. Het is – zoals we van Snijder gewend zijn – een empathisch, humoristisch en ongetwijfeld deels autobiografisch kijkje op een niet zo humoristische tijd.
Over de auteur
Philip Snijder (1956) studeerde Italiaanse taal- en letterkunde. Zijn jeugd op het destijds nog uiterst verpauperde Bickerseiland in Amsterdam vormde de inspiratiebron voor zijn eerste roman Zondagsgeld die in 2007 verscheen. Ook in zijn latere boeken greep Snijder telkens weer terug op perioden uit zijn eigen leven, vermengd met een dosis fictie.
Afgezwaaid
Snijder begint zijn boek in 1980, zo’n 2,5 jaar nadat zijn naamloze hoofdpersoon afgezwaaid is uit het leger. Echt succesvol verloopt zijn leven nog niet en hij werkt daarom tijdelijk als nachtreceptionist in het armzalige Hotel Bombay (vervuild, bouwvallig, brandgevaarlijk) in de Warmoesstraat in Amsterdam. Een van zijn taken is ’s nachts het dweilen van de toiletten. En daar treft hij een op slot zittende dames-wc, waarin – nadat hij hem opengebroken heeft - een junk, waarvan de naald nog in zijn dijbeen blijkt te zitten. Ondanks diens broodmagere postuur en ver-van-de-wereldblik in zijn ogen herkent de nachtreceptionist hem vrijwel meteen: zijn vaandrig uit de eerste maanden van zijn diensttijd op een NAVO-basis in Duitsland. Al zijn herinneringen aan die tijd komen eensklaps weer boven.
NAVO-basis
En zo worden we als lezer dan opeens meegenomen naar die Navobasis, terwijl die heroïnejunk half bewusteloos op de pot hangt en daar ook nog bijna 200 bladzijden moet blijven hangen.
Omdat de verteller als kersvers studentje zijn studie pedagogiek al na een paar maanden vaarwelzei ‘(al snel was mijn enige activiteit turven hoe vaak de docenten […] het woord ‘kind’ in de mond namen. Vrijwel nooit)’, krijgt hij een oproep voor de militaire keuring. Daar belandt hij bij toeval naast een hippie-achtige figuur met wie hij in gesprek raakt. Deze, een beginnend kunstenaar, onderwijst hem tijdens het wachten in manieren om onder de dienstplicht uit te komen. Iets wat de hoofdpersoon wel graag zou willen, maar – continu blozende schichtige outsider die hij is – niet durft. Wel deelt hij de keuringsarts vastberaden mee, beslist geen officier te willen worden.
Stekker
Groot is zijn verbazing als hij – eenmaal als radiotelefonist oftewel in de benaming die zijn maten hem geven: stekker op de NAVO-basis beland – daar in zijn nieuwe pelotonscommandant de hippie van destijds herkent. En nog veel groter wordt die verbazing als deze zich binnen de kortste keren ontpopt als een fanatieke leidinggevende met trekjes van een nazibeul. Waar de sfeer in het peloton tot dan toe redelijk ontspannen was, wordt nu opeens alles geheel volgens de letter gedaan en strooit de nieuwe vaandrig met strenge straffen bij de kleinste kleinigheid die van het protocol afwijkt. Hoe kan iemand zo veranderen, vraagt de stekker zich af.
Sfeer
Wat volgt is een bij vlagen kolderiek verhaal dat we hier niet gaan verklappen, waarin Snijder uitblinkt in het tekenen van de sfeer in het leger. Boeren, zuipen (bier kost een dubbeltje per glas), scheten laten, elkaar in de zeik nemen en altijd stoer doen, juist als je zelf heel onzeker bent. Snijder schildert het de lezer op kleurrijke, maar ook empathische wijze voor. Voor iedereen die zelf zijn dienstplicht heeft vervuld, moet hier heel veel herkenbaars in zitten, voor de jongere generatie is het waarschijnlijk een opeenvolging van continue verbijstering.
En uiteindelijk keert de radiotelefonist, inmiddels dus tot dweilorakel gepromoveerd (lees zelf maar wat dat inhoudt) toch terug naar zijn junk op de pot. Maar dan ben je als lezer alweer een paar heel prettige uurtjes verder. Want schrijven kán Snijder.
Sonja de Jong
Philip Snijder – De verbindingen. AtlasContact, ISBN978 90 254 7682 3, 274 pagina’s, € 23,99, maart 2025