Conserve's Leessite

Hoe Hirsi Ali een hoofdrol speelt als de zangeres Amanda

Het rampzalige einde blijft een verrassing

In de proloog van het boek logeert de ik-persoon Zelda met man Bor en kinderen, Philip van vijftien (zoon uit het eerste huwelijk met Herman Meyer), Sam van vijf en Pol van vier in een hotel, vlakbij Columbus Circle. En dat in het nazomerse New York omdat Bor het plan heeft dat ze daar een Joods huwelijk moeten laten houden door de rabbijn in een penthouse op de dertigste verdieping en niet in wat gemakkelijker zou zijn in een Joodse synagoge in Amsterdam. Op het dakterras, een verdieping hoger moet het gebeuren. Vlak nadat een glaasje in servet platgetrapt is (Joodse traditie na het sluiten van een huwelijk) horen ze een oorverdovende knal als een vliegtuig zich boort in de noordelijke van de twee torens van de Twin Towers, de dag daarvoor hadden ze er nog koffiegedronken in het restaurant Windows on the World. Kort daarop boort een tweede vliegtuig zich in de andere, zuidelijke toren. Gelukkig slagen ze erin met de trap naar beneden te komen en lopen dan met theedoeken als stofdoek door de grijze massa die neerdaalt. Een van de torens stort al naar beneden met enorm lawaai.

In het eerste deel is Bor advocaat en heeft zich over zoveel geweld in New York op Nine Eleven (11 september 2001) opgewonden. Hij schrijft een essayachtig stuk: In naam van de rede. Waarom we het niet moeten hebben van Jahweh Mohammed, Christus of Boeddha. De NRC schrijft erover en Bor geeft een bevlogen interview aan de krant. In hoeverre de auteur haar man Leon de Winter als Bor beschrijft, kan de lezer beoordelen. Leon was vroeger een bevlogen liefhebber van film, dat was ook een van zijn doelen toen hij en Jessica geruime tijd in Californië woonden. Ik zie nog voor me hoe Leon en regisseur Jean van de Velde, nog beiden op de Filmacademie de verfilming in 1979 van De verwording van de jonge Durer (alt 129) bespraken, Leons debuutroman uit 1978), in een restaurant in Amsterdam waar ik toevallig was (de producent was René Seegers. Jean verfilmde later ons boek Hoe duur was de suiker?

Zoveel jaar later is Zelda in Tel Aviv voor de bevalling van Philips derde kind. Ze ziet daar de nauguratie van de nieuwe president en een gekleurde vicepresident. Vlak daarbij een donkere dame, die zangeres Amanda heet. (Hirsi Ali zou dat kunnen zijn, die een vriendin was in het verleden van het echtpaar Durlacher- De Winter) maar waar ze nooit meer iets gehoord hebben) en zich bevindt in de entourage. Ze is prominent aanwezig. Terug in Nederland is psychologe Zelda drukker bezig met het gezin dan dat ze er tijd voor heeft, want hun Poolse meisje Ania, die een tweede moeder was voor de kinderen, verlaat hen na vier jaar. Zelda moet nu veel meer tijd uittrekken om zich met de kinderen te bemoeien, met koekjes bakken, bezighouden, spelletjes etc. Terwijl de kinderen veel liever bezig zijn met Playstation doet zij het werk van Ania.

De auteur

Jessica Durlacher (1961, Amsterdam) debuteerde in 1997 met de roman Het geweten, bekroond met de Debutantenprijs en het Gouden Ezelsoor. Daarna volgden onder meer de romans De dochter, genomineerd voor de NS Publieksprijs, Emoticon en De held, verfilmd en bekroond met de Opzij Literatuurprijs. Durlacher schreef ook voor theater en film: Anne, het nieuwe internationale toneelstuk over de onderduik van Anne Frank, dat zij schreef met haar man Leon de Winter, en het filmscenario van haar eigen roman De held, samen met Menno Meyes.

Met De Stem keert Jessica Durlacher terug als romanschrijver. Van haar boeken zijn in Nederland meer dan een half miljoen exemplaren verkocht. Ook in Duitsland is zij een gevierd auteur. De Duitse vertaalrechten zijn al voor verschijnen verkocht.

Af en toe zijn er flashbacks over de jeugd van de kinderen. Zo ook over Philip die al twee jaar met Karina is en haar nu ineens een hoer noemt. Er kimt per brief een oproep van de politie dat hij op het bureau moet verschijnen in verband met ‘wederrechtelijke vrijheidsberoving en/of mishandeling’. Karina zegt dat het allemaal haar schuld is en dat ze Philip moest helpen. Hij wilde Kevin alleen bang maken, ze namen hem mee in de auto en hi viel in de modder. Verderop hebben ze zijn portemonnee en sleutels in de berm gegooid. Nu komt de aap uit de mouw. Karina vertelt dat ze in feite is verkracht door Kevin, maar het duurt even voor het verhaal eruit is. Hij wilde hem alleen bang maken Bij het bezoek aan Kevins vader Samir Alaia, vraagt Zelda of hij zijn aangifte tegen Philip wil intrekken. Dat gebeurt pas als Karina aangifte doet tegen Kevin.

Ondertussen vertelt Zelda dat ze als twintigjarige op studiereis de kunstenaar Herman Meyer, student geschiedenis bij haar vader, tegenkwam in Heidelberg, Ze krijgt een relatie met hem twaalf jaar lang, waarin haar zoon Philip wordt geboren. Herman is manisch depressief en slaat de hand aan zichzelf omdat hij niet langer kan leven. Na lange tijd alleen te zijn geweest, krijgt ze weer een relatie met Bor en trouwt met hem als Philip al vijftien is.

Amanda gaat zich in haar moslimkleding, hidjab en abaja, bezighouden met de kinderen. Op een goede dag is Zelda nabij de aula in de muziekschool en hoort Amanda daar zingen met haar negenjarige zoon Sam aan de piano. Meer dan 100 mensen horen het en zijn onder de indruk. Mevrouw Kloekjes, die er leidinggeeft, stelt voor dat ze Amanda opgeeft voor het tv-programma De Stem. Als ze meedoet in de studio met het lied Hallelujah van Leonard Cohen en het wordt live uitgezonden, komt ze zo goed over dat ze zingend de tweede ronde haalt. Ze vertelt dat ze gevlucht is uit Afrika, oorspronkelijk uit Somalié, daarna uit Kenia (na twee jaar huwelijk met een despotische Somalische man). Omdat ze vrij wilde zijn. En over haar geloof: ‘Wist u dat de profeet Mohammed met Aïsha trouwde toen ze negen jaar oud was? En jullie, hoe zouden jullie zo’n man noemen?’ Iedereen is onder de indruk en dan gooit ze haar ‘moslimtent’ over haar heen en zien we een slanke jonge vrouw in een nauwsluitende zwarte jurk met een open witte blouse eroverheen en hoge hakken. Een vrouw van de wereld, alsof ze haar geloof heeft afgewimpeld. Sam wist al dat ze dit ging doen, had ze Zelda’s dochter Pol verteld, die daarop vraagt: ‘Gaat Amanda nu naar de hel?’

Direct na de uitzending belt ze Bor als advocaat om te melden dat ze bedreigd is tot in Marokko. Ze wordt buiten opgewacht door schimmige figuren. En haar broer belt woedend uit Somalië. De beveiliging neemt het zeer serieus. Ze hebben om versterking gebeld. Ze zeggen dat ze met de dood wordt bedreigd. Het is duidelijk dat ze hiermee geen vrienden heeft gemaakt in de Arabische landen. Bovendien schrijft ze nog een stuk voor een ochtendkrant, provoceert ze? Ze is eerder de boogschutter dan de pijl, denkt Zelda. Als dezelfde Kevin die eerder voor een incident zorgde met Karina in djellaba bij hun deur staat om te protesteren tegen Amanda, wordt hij gearresteerd. Besloten wordt dat Amanda naar een schuilplaats wordt gebracht met vier beveiligingsmannen. Vrienden van Bor, die ook door Amanda geïnspireerd wordt om een stuk te schrijven, en Zelda komen bijeen om gezamenlijk de hoge beveiligingskosten te betalen. Bor heeft er zelfs zijn spaargeld voor opgenomen. En ook dat van Zelda, het geld van een schilderij van Karel van Mander dat een behoorlijk bedrag zou moeten vertegenwoordigen staat voor 0 euro op de bankrekening, ontdekt Zelda, die van plan is hierover een hartig woordje te spreken met Bor. Daar komt het nog net niet van voordat de finaleavond plaats vindt. In het tweede deel wint Amanda de finale als ze opnieuw haar moslimgewaad verruilt voor een chique jurk. Ze wint de finale met alle toeters en bellen en Bor wordt ook gefêteerd als Amanda’s advocaat en haar beste vriend. Dan gebeurt er plotseling iets waardoor het boek op zijn kop wordt gezet en iedereen van zijn à propos raakt. Dat slot hakt erin. Niet dat het verhaal zo erg kabbelt, maar dat dit zo rampzalige eindigt blijft een verrassing na een lange aanloop. Maar ook een schok. Dat overpeinst Zelda wanneer ze later bij haar zoon Philip in Israël, waar hij bij de eenheid The Unit, Sayeret Matkal gaat, zoiets als de Delta Force van de VS of SAS van de Britten. Maar omdat hij meerdere keren gewond raakt, krijgt hij een kantoorbaan bij AMAN, de geheime dienst van het Israëlische leger. Qua uiterlijk doet Philip Zelda steeds meer denken aan haar eerste man Herman. Een mijmerend slot van dit boek.

Jessica Durlacher – De Stem, roman, ISBN 978 90 295 41930, uitgeverij De Arbeiderspers, 430 pagina’s, gebonden € 24,50