De schaduw van een vriend - Maarten Asscher
Sleutelroman over de waarde van vriendschap in tijden van nood
Het heilige principe van de democratie is volgens Xavier de wil van het volk
Enigszins tegen de regels in begint De schaduw van een vriend met een spoiler, goed, een halve spoiler dan. De viering van het negende lustrum van de studentenjaarclub Honey Ball in 2021 is niet doorgegaan. Een van de vijf leden van de club verwoordt het in de proloog zo: ‘De enige reden daarvan is de averij die we in 2016, bij de viering van ons vorige lustrum, hebben opgelopen. Die averij had alles te maken met Xavier.’ Het gevolg van de averij staat ook al in de proloog: einde van de vriendschap tussen de rechts-extremistische politicus Xavier Wiegers en de overige vier leden van de studentenjaarclub.
Identiteit
Geen complete spoiler dus, want in de roman gaat het nou juist om die averij, de aanleiding, de botsing en alles eromheen. Wat is er gebeurd, dat wil je als lezer weten. Na de proloog introduceert Maarten Asscher de leden van de club aan de hand van hun ‘identiteit’ (zouden we tegenwoordig zeggen), hun geschiedenis als vriendenjaarclub en hun plaats in de maatschappij. De vijf vormen een old boys network, dat naar mijn idee bij Asscher tegen een karikatuur aan schuurt. Maar misschien werkt zo’n network inderdaad zo. Hugo, bijvoorbeeld, is de zoon van advocaat Marcel, die hoeft alleen zijn studie maar even af te maken om daarna zo bij het deftige advocatenbureau van vader Marcel aan te schuiven. Gelukkig weigert Hugo, hij kiest voor de muziek waarin hij wèl gelukkig wordt.
Duistere zaken
Tijdens een van zijn muziekavonden ontmoet Hugo de onderzoeksjournalist Kyra van Egmond, die – hoe toevallig – bezig is aan een kritisch artikel over Xavier Wiegers. Zij wil niet alleen zijn rechts-extremistische opvattingen aan de kaak stellen, maar ook duistere zaken uit het privéleven van de politicus opduikelen. Daarvoor is het nodig het bastion van de jaarclubvrienden open te breken middels interviews, om te horen hoe zij tegenover Xaviers abjecte ideeën staan. Maar de leden weigeren. Op één na, maar die houdt zich als een oester: gesloten. De vijf hebben ieder hun eigen redenen om het verleden toe te dekken, leren we uit hun ‘identiteit’. Juist die weigering zet Kyra – die zich vergelijkt met een oorlogscorrespondent – op het spoor dat er iets te ontdekken valt.
Heilige principe
Op verschillende plaatsen en tijdens gesprekken tussen de vrienden blijkt dat hemelsbrede verschillen over Xaviers partijprogramma de vriendschap niet in de weg hebben gestaan. Het heilige principe van de democratie is volgens de welbespraakte Xavier de wil van het volk. Daarom is hij reactionair, nationalistisch, anti-Europees en tegen massa-immigratie. Die discussies worden door Maarten Asscher breed uitgemeten, waarschijnlijk alleen maar om ze daarna des te sterker te kunnen afserveren, zoals de vrienden dat ook doen. Het kan de lezer niet ontgaan dat het politieke programma van Xavier Wiegers en diens partij verdomd veel weg hebben van een zekere politieke partij en haar vertegenwoordiger, om precies te zijn Forum voor Democratie en Thierry Baudet.
Lustrumdiner
Maar nu de schaduw die over het lustrum valt, die wordt niet veroorzaakt door het hemelsbrede verschil in opvattingen, ook niet door de verbale dolksteek van een van de vrienden die Xavier krijgt toegediend in zijn toespraak tijdens het lustrumdiner (want het komt weer redelijk goed), nee, die schaduw wordt een donderwolk (en een splijtzwam) als blijkt dat Xavier van een bepaald feit niet op de hoogte is gesteld door de overige vier. Arrogantie gaat vóór verschil van mening.
Conflict op beperkte schaal
In De schaduw van een vriend zijn de politieke beginselen van een rechts-extremistische partij aanleiding voor een conflict op beperkte schaal. Is deze roman misschien een poging om te overdenken of uitvoering van een dergelijk fascistisch partijprogramma tot conflicten op nationaal niveau kunnen leiden?
Dick de Scally
Over de auteur
Maarten Asscher (1957) schreef verhalenbundels, essays, columns, poëzie en non-fictie. Voordat hij zich fulltime aan het schrijven wijdde, had hij verschillende functies in de boekenwereld (literair en academisch boekverkoper) en in de kunst (directeur Kunsten bij het ministerie van OCW). Na zijn promotie in 2015 ontving hij in 2019 J.H. Donnerprijs.
Maarten Asscher – De schaduw van een vriend, 286 pagina’s, ISBN 978 94 031 2141 3, uitgeverij De Bezige Bij, € 24,99,
