De passagier - Cormac McCarthy
Leven in de gedachtewereld van een schizofreen en hoogst begaafd persoon
Dat vergt nogal wat van de lezer
De passagier begint met twee prologen. In de eerste hangt een vrouw in een sneeuwlandschap tussen de kale grijze stammen van de winterbomen met haar hoofd omlaag.
De tweede proloog begint als volgt: ‘Zo zou Chicago dus zijn in de winter van haar laatste levensjaar […] Het Softenonkind vond haar in een pension aan Clark Street. […] Hij klopte aan. […] Het was meer een soort klap. Hij liep heen en weer aan de voet van haar bed. Hij bleef staan om iets te zeggen en bedacht zich en begon weer te ijsberen, wringend met zijn handen als een slechterik in een stomme film. Al waren het natuurlijk niet echt handen. Eerder vlerken. Ongeveer als bij een zeehond.’
Er volgt een vreemd gesprek tussen een vrouw en een kinderlijk persoon over wie we later te weten komen dat deze vrouw, Alicia geheten, de zus is van de hoofdpersoon. De vrouw is schizofreen en is degene die in de eerste proloog zelfmoord pleegde. We krijgen regelmatig haar mysterieuze gesprekken te lezen met ‘Het Kind’, gecursiveerd tussen de hoofdstukken door.
Een ander bijzonder gegeven is de ontdekking dat de hoofdpersoon en zijn zus een incestueuze verhouding hadden. Ze waren stapelverliefd op elkaar.
Bankrekening geblokkeerd
In het eerste hoofdstuk maken we kennis met deze hoofdpersoon. Hij heet Bobby Western en is een van de bergingsduikers van een neergestort vliegtuig. Er is een lichaam niet aangetroffen in het vliegtuig en ook de vluchtgegevens zijn verdwenen. Een van zijn mededuikers wordt een tijdje later dood aangetroffen, hij is vermoedelijk vermoord. Western slaat op de vlucht nadat er bij hem is ingebroken, nadat zijn bankrekening geblokkeerd is, nadat hij beschuldigd wordt van belastingfraude en hij ondervraagd is door de FBI.
Tijdens deze vlucht ontmoet hij zeer uiteenlopende mensen met wie hij zeer uiteenlopende gesprekken voert. Deze gaan onder meer over de moord op Kennedy, zelfmoord, wiskundige en natuurkundige theorieën: ‘Toch wist hij erachter te komen dat er bij neutrino-nucleonbotsingen een w-deeltje loskwam, waardoor je een lepton met tegengestelde lading kreeg, dus moest je om de zoveel tijd een z-deeltje krijgen. En omdat dat deeltje geen lading had moest de innenkomende neutrino gewoon een neutrino blijven.’
De gesprekken worden vaak staccato genoteerd, zonder veel leestekens:
‘Als ik dat nou liever niet vertel.
Dan vertel je het niet.
Ik had een zus die overleden is.
En die stond je erg aan.
Ja.
Hoe lang is dat geleden?
Tien jaar.
Maar je wilt er niet over praten?
Nee.
Goed.’
Test van de lezer
Het boek gaat al snel niet meer over de verdwenen passagier.
Als er ook nog een verdwenen viool een rol gaat spelen, vermoedt de lezer dat de oplossing voor deze mysteries in het volgende boek, Stella Maris, zullen worden opgelost. Of blijven beide zaken cold cases?
Cormac McCarthy is ongetwijfeld een goede schrijver en soms lukt het hem dat je het verhaal wordt ingezogen. Maar regelmatig zijn de teksten tamelijk onbegrijpelijk en word je geacht je in te leven in de gedachtewereld van een schizofreen en een hoogbegaafd persoon. Dat vergt nogal wat van de lezer als een soort test.
McCarthy (1933) is een Amerikaanse schrijver van een aanzienlijk oeuvre. Hij werd meer dan eens bekroond. Zijn stijl wordt gekenmerkt door zijn eigenzinnige gebruik van interpunctie. Hij debuteerde in 1965. In 1985 verscheen zijn vijfde roman, Blood Meridian (Meridiaan van bloed, 2015), dat wel als zijn magnum opus wordt beschouwd. Het werd ‘nihilistisch’ genoemd. McCarthy’s romans verbeelden vaak expliciet geweld, overigens niet in dit boek.
Als gezegd vormt De passagier een tweeluik met Stella Maris (ook in 2022 verschenen).
Adriaan Vermeulen
Over de auteur
Cormac McCarthy (1933) woont afgezonderd van pers en publiek in New Mexico, USA. Met zijn boeken veranderde hij het literaire landschap en beïnvloedde hij generaties auteurs en kunstenaars. Hij ontving onder meer de National Book Award en de Pulitzer Prize. Zijn werk wordt in 28 landen gepubliceerd.
In het najaar van 2022 verscheen ook de roman Stella Maris, die een intrigerend tweeluik vormt met De passagier. In beide boeken introduceerde McCharty twee van de meest boeiende personages uit de recente literatuurgeschiedenis: Bobby en Alicia Western.
Cormac McCarthy, De passagier, 429 pagina’s, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 4751 2, € 26,99, oktober 2022
