De onderkant - Anna Enquist
Gedichten over alledaagse zaken, anders bekeken
Enquist zoekt naar wat er achter dingen ligt
Ze noemde zichzelf ooit in een interview ‘de Nel Benschop voor intellectuelen’ en dat is een treffende vergelijking. De gedichten van Anna Enquist zijn bijzonder populair, maar geven zich niet makkelijk bloot. Zij dicht over van alles en nog wat, vaak bij een schilderij of prent, bij een muziekstuk of gedicht van iemand anders, maar ook spontaan bij zaken die haar raken. Een kamer in schemerlicht, abrikozenjam, de alpenboktor of de essentie van borduren. Het zijn stuk voor stuk onderwerpen waar zij zich over buigt.
Over de auteur
Anna Enquist (1945, pseudoniem voor Christa Widlund=Broer) studeerde psychologie aan de Universiteit van Leiden en specialiseerde zich daarna tot psychotherapeut. Tegelijk volgde zij een opleiding aan het conservatorium in Den Haag tot pianist, met als bijvak cello. Begin jaren negentig publiceerde zij, nadat enkele gedichten van haar opgenomen waren in het literaire tijdschrift Maatstaf de dichtbundel Soldatenliederen. Deze werd bekroond met de Cees Buddinghprijs. Ook har tweede bundel, Jachtscènes uit 1993, werd bekroond en wel met de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs. In 1995 maakte zij haar debuut als prozaschrijver met de roman Het meesterstuk. De onderkant is haar tiende dichtbundel. Daarnaast schreef zij inmiddels ook negen romans en divers ander werk. In de periode 2014/2015 was zij stadsdichter van Amsterdam. Met Neeltje Maria Min en Elly de Waard was Anna Enquist drie keer jurylid van de Eline van Haarenprijs met in 2013 als winnares Kira Wuck met Finse meisjes, in 2018 Mieke van Zonneveld met Leger en in 2023 Laura Marsman met In mijn mand.
Aandacht
De gedichten van Enquist geven zich niet makkelijk bloot, ze vragen om volledige aandacht, herlezen en nog eens lezen. En steeds is zij op zoek naar wat achter en onder de dingen ligt. Of, zoals de uitgever het verwoordt: ‘Tegels lichten van de ziel en vliezen wegtrekken van de oppervlakkige werkelijkheid om te verkennen wat er woelt en woedt in de duistere ruimte onder grond en mos.’
Dat zal niet iedereen eruit halen, zeker niet bij een eerste lezing. Vaak lijkt het of het gedicht zich verzet tegen interpretatie. Enquist steekt daar zelf de draak mee in haar als laatste bijdrage toegevoegde coda, een gesprek met zichzelf.
’Hoeveel heb je er nu gemaakt, vijfhonderd, zoiets?’
‘Misschien tien boekjes?’’
‘Al die tijd niet gelukt op papier te krijgen wat je bedoelt?
‘Mmm […]’
‘Is wel erg vaag, hoor.’
‘De onderkant, die is eng en wreed, onthutsende gedichten. Die moeten op papier.’
Nadreunen
Het levert 38 gedichten op, die niet allemaal evenzeer aanspreken. Maar dat is waarschijnlijk heel persoonlijk. Soms is er een zin die hard binnenkomt, die blijft nadreunen, zoals ‘Vrijheid heeft steeds nieuwe oorlog nodig.’
Maar misschien moet je deze gedichten ook niet willen doorgronden, maar ze gewoon tot je te laten komen, ze lezen en herlezen. Want in al hun beknoptheid dringen ze vaak wel tot het wezen der dingen door.
Sonja de Jong
Anna Enquist – De ondergang, Arbeiderspers, 64 pagina’s, ISBN 978 90 295 5383 4, € 19,99, maart 2025