De mierenkaravaan - Mariken Heitman
Een haas als symbool voor het onvermijdelijke
Tussen konkelende preien en zwijgzame wortelen
De groeikracht van de natuur, het ritme van groeien en afsterven, de onvermijdelijkheid van natuurwetten, het vormen telkens weer terugkerende thema’s in het werk van Mariken Heitman. Haar nieuwe roman De mierenkaravaan vormt daar geen uitzondering op. Toch is dit boek berustender dan de twee voorgaande, Heitman is gerijpt.
Over de auteur
Mariken Heitman (1983) studeerde biologie in Utrecht en debuteerde in 2019 met de roman De wateraap. Deze leverde haar meteen diverse nominaties voor belangrijke literaire prijzen op. In 2022 volgde haar tweede roman, Wormmaan, die bekroond werd met de Libris Literatuurprijs. Naast haar werk als schrijver is Heitman actief als tuinder en landbouwdocent.
Biologische tuin
Een ochtend in de vroege herfst, vlak voor zonsopkomst, in een biologische tuin. Een naamloze verteller beschrijft de tuin: ‘de preien zijn verdiept in nachtelijk zwijgen, konkelen doen ze ondergronds […] het gekonkel van de preien bereikt de wortelen niet, zelf zijn ze van de zwijgzame soort […] Verderop slapen ook de sluitkolen, het zijn de zevenslapers van de tuin.‘ En de mooiste, op zich al een nominatie voor mooiste zin waard: ‘rijen bieten die met hun morsige buik boven de broekband van de aarde piepen.’
Kiek
In die tuin leeft Kiek, een vrouw van rond de veertig. Geholpen door een stagiair en een aantal vrijwilligers, mensen die tijdelijk arbeidsongeschikt zijn en nu in de tuin te werk gesteld zijn, verzorgt zij, de seizoenen rond, de tuin, kweekt biologische groenten en fruit die zij in groentepakketten aan een groep vaste klanten verkoopt. De seizoenen vormen de leidraad in haar leven en ook in het boek.
Ischias
Al een tijdje heeft Kiek last van haar been. Ischias, maakt ze zichzelf en haar omgeving wijs. Maar een neuroloog diagnosticeert MS, multiple sclerose, niet te genezen en ook niet te voorspellen hoe de ziekte zich zal ontwikkelen. Een jaar lang worstelt Kiek met die diagnose, die indringer in haar leven.
En in diezelfde periode duikt opeens een haas op, een indringer in de tuin zoals de MS een indringer in haar lijf is. Niet te voorspellen wanneer hij opduikt, amper tegen te houden met nieuwe hekken om de tuin, vretend aan planten en daarmee symbool voor alles waar Kiek door haar ziekte mee geconfronteerd wordt.
Afstand
Verbeten probeert de vrouw haar ziekte, net als de haas, op afstand te houden. Ze wil dat alles bij het oude blijft en zal daartoe de komende weken vergeten wat er aan de hand is. Niet het klassieke vergeten van een afspraak of een naam, maar zoals ze ooit verliefd werd op een meisje en het presteerde om de eenvoudigste aller conclusies jarenlang te negeren.
Natuur
Wie in een boek op zoek is naar spanning en sensatie, naar plotwendingen en een eind-goed-al-goed zit bij De mierenkaravaan verkeerd. Er gebeurt weinig en tegelijk heel veel in dit boek. De natuur groeit, bloeit en sterft af om daarna met evenveel kracht weer op te bloeien. En ook de mens maakt deel uit van die cyclus en is in feite niet echt belangrijk.
Verteller
Maar wie is toch die mysterieuze verteller? ‘Ik heb zoveel namen gehad, ben zo vaak hernoemd, herschreven, verbeeld […] Naamloos ben ik, maar niet ongekend.’ Is het wellicht de kracht van de onstuitbare natuur zelf? De natuur waar je als mens op de lange termijn uiteindelijk verdraaid weinig invloed op hebt? Want dat is wat de schrijver duidelijk maakt.
Die onvermijdelijke en tegelijkertijd toch ook wel hoopvolle boodschap weet Heitman in deze buitengewoon geslaagde roman loepzuiver te verwoorden.
Sonja de Jong
Mariken Heitman – De mierenkaravaan’, Atlas Contact, ISBN 978 90 254 7454 6, 176 pagina’s, € 22,99, augustus 2024
