De lotgevallen - Sacha Bronwasser
Bronwasser laat je beter kijken
Glorieuze ode aan de verbeelding
Precies in de weken dat Sacha Bronwassers roman Luister een van de genomineerde titels is voor de NS Publieksprijs, komt haar verhalenbundel De lotgevallen uit. En ook op de korte baan, in tien, hooguit vijftien bladzijden per verhaal, weet Bronwasser je als lezer helemaal voor zich te winnen. Aan de hand van bestaande kunstwerken vertelt zij telkens een verhaal. Soms met het betreffende kunstwerk als kern, soms vrij associërend. En elk verhaal is een klein, verrassend pareltje.
Over de auteur
Sacha Bronwasser (1968) is kunsthistoricus, curator en kunstjournalist. Zij schreef onder meer voor de Volkskrant en Vrij Nederland Zij debuteerde als fictieschrijver in 2019 met de roman Niets is gelogen. Begin 2023 verscheen haar roman Luister die genomineerd werd voor de Libris Literatuurprijs en momenteel in de race is voor de NS Publieksprijs.
Kunstwerken
Bronwasser koos zestien kunstwerken uit: beelden, schilderijen, een paar foto’s. Bij elk daarvan liet zij haar verbeelding de vrije loop. En opeens krijgt die man met rode tulband op het schilderij uit 1433 van Jan van Eyck een heel ander karakter, is het niet langer een anonieme man, maar het liefdesobject van een al wat oudere vrouw die hem anno 2000-zoveel elke dag komt opzoeken in het museum.
Schitterende kleuren
Bij sommige verhalen staat de afbeelding van het kunstwerk (die godzijdank van de uitgever telkens minimaal een hele pagina krijgt en in schitterende kleuren is afgedrukt) aan het begin van het verhaal, in andere gevallen pas aan het einde. Soms heb je dus al bij aanvang van het lezen een beeld van het kunstwerk in kwestie, soms ook verrast Bronwasser je er pas mee als je het uit hebt. En die keuze is zeker niet willekeurig.
Klein meisje
Zo is het openingsverhaal gekoppeld aan een schilderij van een klein, ogenschijnlijk in haar bedje slapend meisje van kunstschilder Johannes Topas uit 1682. In een lange monoloog daarbij mijmert zij, eerst kind, later volwassen vrouw, over haar leven. ’Ze dragen me door de kamer en fluisteren me alles toe wat ik zal worden […] Ik pas in het kanten lijfje, in de crinoline, in de hoge broek, ik draag een minirok in precies dat oudroze.’ Het afgebeelde portret zelf vertelt een ander verhaal. Een klein kind, ogen gesloten, in bed: Portret van een overleden meisje.
Moeder
Net zo angstwekkend als het kunstwerk in kwestie is het verhaal Moeder. Bij de installatie Judy (detail of installation) van kunstenaar Tony Oursler vertelt Bronwasser het verhaal van Martha, suppoost in een museum. Thuis is haar moeder, na een ernstige beroerte een kwijlend en jammerend wrak. En in de zaal waar Martha werkt wordt de vervreemdende kunstinstallatie van Oursler geplaatst. Wat is bizarder: haar thuissituatie of die zaal in het museum? Opeens lopen die twee situaties onlosmakelijk door elkaar.
Veteraan
Totaal anders, maar al even verrassend en overrompelend is het verhaal Stok, waarin een man van halverwege de veertig, een stoere veteraan die al jaren een stille liefde koestert voor een jeugdvriendin, met een raadselachtige stok opeens de moed vindt om haar zijn liefde te verklaren.
De verhalen van Bronwasser geven de kunstwerken een nieuwe dimensie, zetten aan het filosoferen, maken eigen gedachten bij de lezer los. Kunst, midden in de werkelijkheid geplaatst.
Typeren
Het is razendknap hoe Bronwasser telkens in weinige, maar trefzeker gekozen woorden haar personages volledig weet te typeren. Je ziet ze even duidelijk voor je als de afbeeldingen van de kunstwerken. Wethouder Donders, die alle kunst in de openbare ruimte wil afschaffen omdat dat allemaal alleen maar in de weg staat: ‘Donders voelt aan zijn manchetten, ja, ze steken nog uit.’ Geriatrisch verpleegkundige Bryan, die denkt: ’Het voordeel van met oude mensen werken is dat je je de hele dag realiseert hoe jong en hoe sterk je bent.’
Bronwasser bewijst met deze bundel eens te meer dat zij zeker geen eendagsvlieg is.
Sonja de Jong
Sacha Bronwasser – De lotgevallen. Uitg. AmboAnthos, ISBN 978 90 263 6595 9, 225 pagina’s, € 24,99, oktober 2024
