De kopiist - Hanny Alders
Een boek voor een vakantie in Andalusië
Maak een reis om een boek te ontdekken
Soms moet je een reis maken om een boek te ontdekken. Dat overkwam me toen wij onze vakantie naar Andalusië hadden geboekt en ik nieuwsgierig was naar de geschiedenis van die streek. Al surfend op het internet kwam ik De kopiist tegen van Hanny Alders. Een boek dat ik waarschijnlijk anders niet opgevraagd zou hebben bij de bibliotheek, maar nu in de koffer meeging naar Spanje.
Hanny Alders laat mij een rijkdom zien van de islamitische cultuur tijdens de Middeleeuwen, direct al bij de woorden van het motto van de roman:
‘Mijn oog bevrijdt wat het papier gevangen houdt: het wit het wit en het zwart het zwart’
(Ibn Ammar van Silves † 1086)
Dat zijn zinnen die het hart van een boekenliefhebber sneller laten kloppen en samenvatten wat de lezer aan de hand van De kopiist zal ontdekken.
Deze historische roman speelt zich af in het Middeleeuwse Córdoba, rond 950. Córdoba was de hoofdstad van Al-Andalus en in handen van Islamitische vorst: kalief Abd al-Rahman III. In die tijd werkt de hoofdpersoon Fadl Allah, een vrome moslim, als kopiist bij de historiograaf Al Razi, die bezig is met zijn meesterwerk, namelijk de geschiedenis van Al-Andalus te schrijven. Het werk van Fadl bestaat uit het maken van aantekeningen tijdens het onderzoek en passages overschrijven. Daarnaast kalligrafeert hij boekomslagen voor het familiebedrijf van zijn vader. Tijdens zijn werkzaamheden in het huis van Al Razi, krijgt Fadl een vel papier in handen, waarvan de letters pas zichtbaar worden als er toevallig een paar druppers citroenzuur op spatten. Het document is een brief, die rept over een waarheid die moedwillig wordt verzwegen. De nieuwsgierigheid van Fadl wordt geprikkeld en hij gaat op onderzoek uit. Zijn zoektocht leidt naar de christelijke wijk, het woonhuis van de schrijver van het document. De man is op gruwelijke wijze terechtgesteld. Fadl beseft dat verder zoeken zijn leven en dat van zijn familie in gevaar brengt, maar hij kan niet stoppen. Al helemaal niet als hij Theresia, een christelijke vakgenote ontmoet. Zonder haar kennis kan hij de geheimen in de Latijnse teksten niet ontcijferen. In de wereld van boeken en documenten ontdekt Fadl informatie die de positie van de Kalief in gevaar brengt. Verschillende partijen achtervolgen hem om iets met de documenten gedaan te krijgen, terwijl Fadl hoopt dat hij met de informatie zijn familie, vrouw en ongeboren kind in veiligheid kan brengen.
De auteur
Hanny Alders (1946-2010) was gespecialiseerd in de geschiedenis van de middeleeuwen. Geloofsvervolging en conflicten tussen andersdenkenden vormen het thema van haar gehele oeuvre. Ze debuteerde in 1987 met de historische roman Non nobis (Conserve) over de ondergang van de Tempeliers, een meeslepend boek dat werd bekroond met het Gouden Ezelsoor en waarvan meer dan een half miljoen exemplaren werden verkocht. Hanny Alders schreef nog twee grote historische romans: Marcabru – Troubadour, buursoldaat en vrouwenhater en De volmaakte ketter – Roman over de Katharen. En drie historische reisboeken over de Katharen, troubadours en Moren. Daarvan was In het Spoor van de Moor een voorstudie van De kopiist.
Het verhaal krijgt een James Bond-achtige setting, waarbij de meesterspeurder valt voor de charmes van zijn tegenspeler en dat in een middeleeuws decor waar de cultuur bloeit. De liefde voor het geschreven woord, maar ook voor de geschiedenis spat van de pagina’s. Hanny Alders heeft een onbekende wereld voor mij tot leven gebracht en het was een heerlijke roman om te lezen tijdens de vakantie. Interessant om vanuit het gezichtspunt van een moslim deel te worden van het verleden en hoe zij zich toen verdraagzaam (zij het strikt gescheiden met alle beperkingen van dien) leven met christenen en joden. De roman bevat een woordenlijst, namenlijst van hoofdpersonen en plaatsnamen en plattegronden en dergelijke, die ik er regelmatig bij pakte tijdens het lezen. Bovendien zijn de mysterieuze beeldgedichten ook in het boek opgenomen, zodat het duidelijk wordt waarna gezocht wordt.
Interessant was dat een detail van de geschiedenis waarvan leugens verspreidt zouden zijn, ging over Umar Ibn Hafsun, een beruchte rebellenleider. Zijn rol in de geschiedenis was op meerdere plekken tijdens onze vakantie te zien op geglazuurde tegels. Toevallig kwamen wij ook in de buurt van Bobastro, de plek waar Hafsun zijn rooftochten op touw zette, maar van de ruïnes van de kerk (dat was het twistpunt heeft hij zich wel of niet bekeerd tot het christendom) is niet veel meer te zien. Cordoba heb ik alleen nog maar door de pagina’s van het boek gezien en blijft nog op het verlanglijstje voor de volgende keer.
Ik zou het boek met vier sterren waarderen.
Antoinette Schram
De recensie verscheen op 5 november 2015 op Antoinettes boekencommentaar (blog) https://antoinettesboekencommentaar.com/2015/11/05/recensie/kopiist/alders/
Hanny Alders – De kopiist, ISBN 978 90 5429 300 2, 312 pagina’s, uitgeverij Conserve, € 19,95, oktober 2010 (Hanny Alders overleed op 22 juli 2010 op 64-jarige leeftijd)
Lees ook als achtergrondinformatie (voorstudie voor De kopiist):
Hanny Alders – In het Spoor van de Moor – Een reis door het Spanje van de Islam, met illustraties, ISBN 978 90 5429 177 0, 399 pagina’s, uitgeverij Conserve, € 25,99, juni 2004
