De cartograaf en de wereld - Mark Boog
Een man schept uit liefde een eiland
Als woorden tekortschieten
De kaartenmaker Paulus van Husum heeft werkelijk geleefd. In het British Museum bevinden zich enkele door hem getekende kaarten en wat aantekeningen. Verder is er weinig of niets over hem bekend. En juist die onbekendheid maakte hem, zo bekent Mark Boog in het nawoord bij zijn historische roman De cartograaf en de wereld, tot het ideale canvas waarop Boog zijn portret van een eenzelvige, moeilijk contact leggende man kon schilderen. Een man die uit liefde een eiland midden in de oceaan creëert.
Over de auteur
Mark Boog (1970) werd vooral bekend als dichter, maar publiceerde inmiddels ook al zeven romans. In 2000 verscheen zijn eerste dichtbundel, Alsof er iets gebeurt. Hij won hiermee de C. Buddinghprijs. Zes jaar later won hij de VSB Poëzieprijs met zijn bundel De encyclopedie van de grote woorden. In 2001 verscheen zijn eerste roman, De Vuistslag. Het nu verschenen De cartograaf en de wereld is zijn eerste historische roman.
Gouden Eeuw
Boog situeert zijn verhaal rond 1650, de Gouden Eeuw. Paulus is een jonge man, opgegroeid in het stadje Husum in Noord-Oost-Duitsland. Zijn vader is timmerman, zijn moeder heeft hij nooit gekend, zij is in het kraambed overleden. Van een plaatsgenoot heeft Paulus het vak van kaartenmaker geleerd en hij besluit op zeker moment zijn geluk te gaan beproeven in Amsterdam, de stad waar vele grote cartografen actief zijn, een stad ook in volle bloei met zo’n 200.000 inwoners. Een stad van tegenstellingen ook: schoonheid tegenover lelijkheid, stinkende grachten, overal opgestapeld vuil, de pest die rondwaart, maar ook schilderkunst, fraaie grachtenpanden en vrolijke mensen.
Volkslogement
Paulus neemt zijn intrek in De Nieuwe Zon, een eenvoudig volkslogement waar vooral zeelui verblijven in ruil voor de verkoop van hun ziel. Een ‘ziel’, eigenlijk ceel, was een schuldbrief die aspirant-zeelui ondertekenden. In ruil voor het doorverkopen van deze ziel kreeg een matroos onderdak en eten in de herberg. Trijn, de struise bazin van De Nieuwe Zon voert een levendige handel in deze brieven.
Bleau
Paulus vindt werk bij de drukkerij van Bleau, werk waar hij zijn ziel en zaligheid in legt, maar dat slecht betaalt. En opeens is daar Trijn, een stuk ouder dan hijzelf is, die hem ’s avonds bij de hand neemt en meeneemt naar haar slaapvertrek. Zwanger maken mag hij haar niet, maakt ze hem duidelijk. Maar al het andere dat hij van haar leert in bed brengt Paulus in vervoering. Waarna ze hem de volgende dag weer compleet negeert, alsof hij niet meer is dan gewoon een van haar vele gasten.
Verwarrend
Te midden van al die verwarrende gebeurtenissen, in een wereld die razendsnel verandert om hem heen en waar zelfs de kaarten steeds weer aangepast moeten worden vanwege nieuw ontdekte streken en plaatsen, probeert Paulus zijn bestaan vorm te geven. Als het hem niet lukt om met Trijn te praten over wat hen bindt, besluit hij op een van zijn kaarten midden in een oceaan een nieuw, niet bestaand eiland in te tekenen, het Isla Catharina, als eerbetoon aan de vrouw die hij niet begrijpt, maar intens adoreert. ‘Ik zal iets gedaan hebben, eindelijk iets gedaan hebben. Die wetenschap is genoeg, of misschien niet genoeg, maar in elk geval niet niets.’
Boog heeft een meeslepende stijl en schildert het Amsterdam van de Gouden Eeuw zo levendig dat je de stank van de grachten ruikt en het geroezemoes in de kroegen hoort. Het Damrak, met zijn schommelende schepen, herberg De Liesveldse Bijbel op de plek waar nu Beursplein 5 zit en tal van andere herkenbare plekken, het is een genot voor geschiedenisliefhebbers om zijn verhaal te lezen.
Sonja de Jong
Mark Boog – De cartograaf en de wereld, Cossee, ISBN 978 94 645 2165 8, 256 pagina’s, € 22,99, januari 2025
