De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf - Maria Kager
Opgegroeid op het terrein van de Koepelgevangenis
Herinneringen aan een wonderlijke jeugd
Het omslag vermeldt de term roman, maar die terminologie is amper van toepassing op De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf. Eerder is dit debuut van Maria Kager een verzameling losse anekdotes en herinneringen aan haar jeugd. Voor een groot deel autobiografisch, maar zoals zij zelf in het laatste hoofdstuk opmerkt: Hoeveel van je herinneringen kloppen, hoeveel zijn onecht?
Luchtig
Frida Wolf, de vertelster in het boek, is (net als Kager zelf) de dochter van de directeur van de Koepelgevangenis in Haarlem. Zij groeit op in de woning die pal naast de gevangenis staat en hoort elke nacht het geratel van de gevangenen die met voorwerpen tegen hun tralies tikken. Pas als zij tegen het eind van het boek bekent dat nog altijd haar dromen zich in gevangenissen afspelen, besef je dat de titel-met-een-knipoog en de luchtige toon die Kager consequent aanslaat wellicht toch niet helemaal terecht zijn.
Over de auteur
Maria Kager (1978) groeide op in Haarlem, waar haar vader onderdirecteur van De Koepelgevangenis was. Zij studeerde literatuurwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde aan de Rutgers University in de Verenigde Staten. Zij schrijft verhalen en essays voor onder meer De Gids, Tirade, De Reactor en De Groene Amsterdammer. De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf is haar romandebuut.
Vader
De meest opmerkelijke figuur in het boek is de vader. Hij is gevangenisdirecteur, maar ook een notoire winkeldief, een verstokte roker en hij zuipt zichzelf regelmatig in een coma. Hij lijdt aan ver doorgevoerde opruimmanie en loopt constant met een kruimeldief door het huis om alle onrechtmatigheden van de vloer te zuigen. Hij houdt zoveel van dieren dat hij zelfs de slakken in zijn tuin voert en zonder enige scrupules de kat van het restaurant waar hij zit te eten ontvoert omdat er naar zijn mening niet goed voor het beestje gezorgd wordt. Hij is dol op zijn dochter, maar dat weerhoudt hem er niet van om haar telkens opnieuw onbekommerd uit te schelden voor al wat lelijk is. Een bijzondere figuur.
Kontje Pils
Behalve over de vader dist Kager ook tal van anekdotes op over verschillende gevangenen die in de Koepelgevangenis verbleven. Zoals Kontje Pils, een man die zijn vrouw de hersens insloeg omdat zij altijd om hem te pesten de laatste, allerlekkerste slok uit zijn flesje bier opdronk. Of Reynier P., een verwende jongeman die zijn vriendin met een briefopener doodstak toen zij de verkering wilde uitmaken.
Luchtig
Kager vertelt het allemaal op luchtige toon, alsof er geen grotere grap bestaat. En hoewel het smakelijke verhalen zijn, die zij ook op smakelijke wijze vertelt, wringt er toch iets. Nergens weet zij de tragiek invoelbaar te maken die er toch ook achter al die geschiedenissen schuilt. Gaandeweg begint het steeds meer te voelen als een dwingend lach of ik schiet. Heeft Frida, die we meemaken vanaf haar achtste tot volwassenheid, dan helemaal geen gevoelens?
Wonderlijk zijn ook de voetnoten in het derde hoofdstuk, als de kleine Frida aan een werkstuk over gevangenissen werkt, over de twee architecten Metzelaar, vader en zoon, die in de 19e en begin 20e eeuw tal van gevangenissen en justitiële inrichtingen, waaronder de Koepel in Haarlem, ontwierpen. Het voegt niet wezenlijk iets toe aan het verhaal en rommelt er als een vreemde eend in de bijt hinderlijk tussendoor.
Observaties
Neemt niet weg dat De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf best prettig wegleest. En hier en daar weet Kager ook wel degelijk rake observaties te plaatsen. Zoals wanneer Frida als puber, na de dood van haar moeder, de vraag krijgt of ze het al een plekje heeft kunnen geven. Ik vraag me af waar toch in vredesnaam dat plekje zou moeten zitten […] Het lijkt me heerlijk om alles netjes te kunnen opbergen, uit zicht, op een plank ergens achter in mijn hoofd
Sonja de Jong
Maria Kager – De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf, uitgeverij De Arbeiderspers, 327 pagina’s, ISBN 978 90 295 4733 8, € 23,99, januari 2024
