De bibliotheek van verboden boeken - Brianna Labuskes
Complex verhaal door de Amerikaanse Brianna Labuskes over de redding van boeken in culturen en tijden die de macht van het boek proberen te ondergraven.
Veel gaat in dit verhaal niet over boeken
Hoofdpersonen in dit verhaal zijn drie vrouwen. Althea James is auteur van een bestseller, die vanuit Amerika naar Berlijn is verhuisd en die na 1933 in de ban raakt van nazistische ideeën. Er is de Joodse Hannah Brecht, die in de jaren dertig in Berlijn lid is van een verzetsgroep tegen de komst van Hitler en de nazi’s, en die later in Parijs een bibliotheek van (door de nazi’s) verboden boeken opzet. De derde is de Amerikaanse Vivian Childs, die zich in New York inzet voor het versturen van boeken naar de Amerikaanse soldaten die na de invasie Europa proberen te bevrijden van nazi-Duitsland.
De vierde hoofdpersoon zijn natuurlijk de duizenden en duizenden boeken die gered of verstuurd worden, maar er gaat ook veel in dit verhaal NIET over boeken.
Complex
De scènes spelen zich dus af in de drie steden Berlijn, Parijs en New York. Dat is tot daaraantoe. Wat het verhaal complex maakt, is de afwezigheid van een chronologie. De tijd springt heen en weer tussen de jaren 1933-1937 en het jaar 1944. Zo’n afwijking is een literair trucje, dat functioneel kan zijn. Dat lijkt hier niet het geval. Dan weer is Hannah in Parijs, in een scène die informatie geeft over een gebeurtenis die zich in Duitsland heeft afgespeeld en die in een veel later hoofdstuk uit de doeken wordt gedaan. De logische volgorde oorzaak-gevolg wordt daardoor soms gevolg en dan oorzaak. Tegelijk met de sprongen in tijd en plaats verandert het perspectief, maar dat stoort het minste.
Aangrijpend
De beschrijving van wat de nazi’s en grote delen van de bevolking (studenten!) hebben aangericht om boeken te verbieden en te vernietigen, is aangrijpend. Althea bijvoorbeeld, is getuige van de boekverbrandingen in 1933 in Berlijn en van het optreden van de Duitse SA tegen demonstranten. Ook in het bezette Parijs laten de nazi’s zich niet onbetuigd. Zo is er een scène, waarin Hannah en haar vriend Otto een opstelling hebben gemaakt van de Bibliotheek van verboden boeken. Ze worden door de nazi’s aangevallen en Otto wordt het ziekenhuis in geslagen.
Perspectief bij Hannah (citaat):
‘Het gevecht zelf was één groot waas, ongrijpbare flarden in haar herinnering die toch angstaanjagend waren. De blikken van haar collega’s stonden haar daarentegen nog helder voor de geest, Alle vrijwilligers van de bibliotheek waren haastig naar buiten gekomen. (…) Ze stonden erbij en keken ernaar.’
Dan rijst ogenblikkelijk de vraag: Wat zou ik doen? En die vraag komt regelmatig terug bij de lezer.
Spannend wordt het verhaal pas aan het slot. Althea heeft een felle aanhanger van Hitler beledigd en wordt gearresteerd. Nadat ze enkele vreselijke dagen in een kale cel heeft doorgebracht, wordt ze plotseling vrijgelaten. Die vrijlating heeft een ketting van reacties tot gevolg. Waarom die vrijlating zonder straf? Een onverwacht slot volgt.
Ondanks de mijns inziens overbodige complexiteit, de overdreven beschrijving van de kleding, de onechte dialogen en het strooien met quasidiepzinnige oneliners en overbodige details is het een waardevol boek over waardevolle boeken.
Dick de Scally
Over de auteur
Brianna Labuskes is een Washington Post-bestsellerauteur en schreef eerder succesvolle thrillers. De bibliotheek van verboden boeken is haar eerste historische roman. Ze woont in Washington D.C.
Brianna Labuskes – De bibliotheek van verboden boeken (werd vertaald uit het Engels door Anne Jongeling). 350 pagina’s. ISBN 978 9402 7129 98, uitgeverij HarperCollins, € 23,99, april 2023
