De berenvrouw - Karolina Ramqvist
Een vrouw wordt aan haar lot overgelaten op een onbewoond eiland bij New Foundland
Ruim twee jaar moet ze zien te overleven te midden van wilde dieren en winderig koud klimaat
Als haar vader gestorven is reist Marquerite de la Rocque, niet onvermogend want ze heeft twee provincies geërfd van haar vader: Languedoc en Périgord mee met haar voogd Jean- François de la Rocque de Roberval, die namens koning Frans I mag heersen over Noord-Amerika. Met een koloniale expeditie van drie schepen varen ze 16 april 1542 naar Noord-Amerika. Als er sprake is van een ’seksueel schandaal’ aan boord van het schip wordt ze door Roberval afgezet op een onbewoond eiland (misschien wil hij wel op haar provincies in beslag nemen). Dat eiland zou zich ergens bevinden in het noordelijk deel van de Saint Lawrencebaai, een zeestraat tussen Labrador, New Foundland en Quebec. Ze wordt daar aan haar lot overgelaten. En zou o.a. gekleed in een berenvel met geweer over het eiland te gaan en rust in een grot, waar het minder windering zal zijn. Ze heet daarom zoals de schrijfster haar noemt de Berenvrouw. Zo vertelt ons de flaptekst al heeft die het over 1541 ipv over 1542.
De eerste naam van het eiland zou zijn Ile Sainte Marthe, later bekend als Ile des Démons of Ile de Roberval zoals geschiedschrijver André Thevet het later zou noemen. Zo onbekend was het eiland niet voor de plaatselijke bevolking, met andere woorden Marguerite was daar niet de enige levende mens. Het eiland noemden de Iroquois en de Inuit (ander woord voor Eskimo’s) Kanata.
Thevet spreekt de naam van Marguerite voor het eerst uit in het 23ste deel van zijn Cosmographie Universelle uit 1574, op bladzijde 1019. Als eerste bron noemt Ramqvist de novelle die Margaretha van Navarra over de vrouw op het eiland had geschreven. Tevens las ze ook vertaler en schrijver François de Belleforest in 1530 geboren in Zuid-Frankrijk. En tot slot het omvangrijke boek A Colony of One: The History of a Brave Woman vanElizabeth Boyer, geboren in 1913 in Ohio en gestorven in 2002.
De Zweedse schrijfster Karolina Ramqvist is geïntrigeerd door het verhaal, dat ze hoorde van een vriendin. Zo reist na een kort weekend in Parijs naar het kasteel van Roberval met zijn karakteristieke toren, die ze niet bedreigend maar mooi vindt, vanwaar men vertrokken zou zijn vanaf de haven van La Rochelle. Als moeder van drie jonge kinderen vindt ze de kaart waar het eiland op staat in een bibliotheek in New York als ze daar kort als schrijfster verblijft.
Het is niet duidelijk wat er op het schip gebeurd is waardoor Marguerite door haar voogd is afgezet op het eiland. Het hoeft niet eens geslachtsgemeenschap te zijn geweest met een onbekende man. De geschiedschrijvers spreken elkaar daarover tegen. Misschien zijn ze wel in het geheim aan bood getrouwd. Als ze samen afgezet is met haar hulp Damienne met een bootje met wapens (vermoedelijk een kruisboog en haakbus, kruit en scheepsbeschuit) en uitkijkt over het eiland ziet xze dat de vloot wegvaart. Dan ziet ze een bootje aankomen met de onbekende man, haar echtgenoot dan wel haar minnaar. Ze omhelzen elkaar en Damienne verwijt zichzelf dat ze de twee niet beter uit elkaar gehouden heeft, dat was haar taak: om dat te voorkomen. Al de volgende dag na aankomst bouwt hij een blokhut waarin ze beter beschermd zijn tegen de wind, want op het eiland duurt de winter van oktober tot mei.
De auteur
Karolina Ramqvist (Gothenburg,1976) is een van de meest invloedrijke schrijfsters en feministen van haar generatie in Zweden. Ze schreef vijf romans en is genomineerd voor de prestigieuze P.O. Enquist Literary Prize voor The White City. De berenvrouw is haar meest recente roman.
Ze schieten op dieren die dienen als maaltijd. Van beren tot aan goed gevulde vogels. Terwijl de buik van Marguerite groeit lijkt die van de man opgeblazen, hij ligt met koorts in bed. Damienne en zij vinden vruchten die ze de man geven om op te knappen. Hij sterft in februari 1543 en kort daarop haar zoontje Jean van nog geen half jaar maart of april 1543. Ook Damienne houdt het niet langer vol, dan is Marguerite de enige die overblijft. Marguerite bidt dat ze het overleeft en dan komt een van de schepen van Roberval langs in november 1544, die haar oppikt. Ze is dan net uit haar donkere grote gekropen, waar ze tot God heeft gebeden en gebeden. Ze twijfelt of ze toch op het eiland zal blijven, omdat ze haar dierbaren moet achterlaten, die liggen er begraven. Dan gaat ze toch mee. Terug in Frankrijk gaat ze zich dan richten op het opvoeden en lesgeven van kinderen.
De schrijfster onderbreekt het verhaal helaas erg vaak door te schrijven over tal van zaken zoals het feminisme en andere kwesties die een vrouw bezighouden of de schrijverssessies die ze overal in de wereld bezoekt, zoals in Mexico City, New York en Californië. Dat haalt de spanning uit het verhaal, want het onderwerp is goed en spannend genoeg. Maar omdat ze veelal gebruik maakt van de geschiedschrijving van Margaretha van Navarra, André, François de Belleforest en Elizabeth Boyer wordt de vaart eruit gehaald. Bovendien vergelijkt ze hun interpretatie van feiten, het is onduidelijk wat er echt gebeurd is. Daarvoor is 1542/3/4 te lang geleden. Wel verdiept ze zich in hoe men toe leefde, hoe groot ijsberen en veelvraten zijn. En hoe een haakbus en kruisboog eruitzien. Ze vindt deze in een jachtmuseum in Parijs. In hetzelfde weekend waarin ze haar dochter het schilderij Mona Lisa laat zien van Leonardo da Vinci in het Louvre.
Karolina Ramqvist – De berenvrouw (in 2019 verschenen als Björnkvinnan bij Norsteds Förlag, vertaald uit het Zweeds door Janny Middelbeek-Oortgiesen, ISBN 978 90 38809052, uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, februari 2021, € 21,50
