CS-6 - Een reconstructiepoging - Benno Lagerwey
Een voorbeeldige reconstructie van opkomst en ondergang van verzetsgroep CS-6
Met waardevolle schetsen van de vele personen die bij CS-6 betrokken zijn
Het verhaal van de Tweede Wereldoorlog bevat na 80 jaar nog steeds lacunes. Benno Lagerwey heeft één daarvan, de geschiedschrijving van verzetsgroep CS-6, opgevuld. W.F. Hermans, Kas de Graaf en Bert Schierbeek hebben al romans geschreven waarin verzetslieden van CS-6 te herkennen zijn. Verder zijn er drie boeken verschenen waarin leden van CS-6 centraal staan: Rob van Olm heeft in 1998 Recht al barste de wereld. Reina Prinsen Geerligs en de ondergang van verzetsgroep CS-6 gepubliceerd, Do du Preez-Verleun en Pauline Wesselink hebben in 2004 Soldaat in verzet – De belofte die Jan Verleun het leven kostte uitgebracht, beide verschenen bij Conserve en in 2022 is van Jessica van Geel Truus van Lier – Het leven van een verzetsvrouw verschenen. Daar heeft Lagerwey CS-6, een reconstructiepoging aan toegevoegd, waarin het complete verhaal van CS-6 verteld wordt. De auteur heeft daarvoor een bewonderenswaardig grote hoeveelheid literatuur doorgenomen en dossiers uit diverse archieven doorgespit.
Invloed communisten
Lagerwey begint zijn boek in de jaren dertig van de vorige eeuw. Communisten doen in Spanje ervaring op met het bestrijden van een fascistische dictator en begrijpen als eersten het gevaar van nazistisch Duitsland. De invloed van communisten op het verzet is dan ook groot. Vaak wordt benadrukt dat CS-6 een linkse of communistische groep is. De verzetsgroep kan echter niet gezien worden als dependance van de illegale CPN. Tot de leiding behoren naast communisten ook rooms-katholieken, doopsgezinden en anarchisten. Daarmee doorbreekt de verzetsgroep het zuilensysteem om gezamenlijk voor de vrijheid te vechten. Helaas komen na afloop van de oorlog vertegenwoordigers van de oude zuilen weer aan de macht die de oude machtsverhoudingen weer herstellen.
Naam CS-6
Over de naam CS-6 wordt meestal aangenomen dat het verwijst naar de Amsterdamse Corellistraat 6. Daar wordt tegenin gebracht dat zo’n naam natuurlijk gevaarlijk is en daarom onwaarschijnlijk. Toch komt een verwijzing naar een locatie wel vaker voor bij verzetsgroepen (U61 voor Utrechtseweg 61 in Hilversum of Béjé-groep voor Barteljorisstraat 19 in Haarlem). Geopperd wordt ook dat CS-6 staat voor Centrum voor Sabotage 6 personen, zesde poging of zesde colonne waarmee de naam past in de traditie van namen van militaire diensten als MI6 of GSIII.
Afscheidsbrieven
Verzetsgroep CS-6 houdt zich bezig met sabotage, liquidaties, hulp aan onderduikers, spionage en journalistiek. Alle acties worden gedetailleerd besproken in het boek. Helaas heeft zich een aantal verraders tussen de verzetsstrijders genesteld, wat binnen 9 maanden tot de ondergang van de groep heeft geleid. Er staan ontroerende passages in het boek uit de afscheidsbrieven van de hoofdrolspelers die ze vlak voor hun executies mochten schrijven. Sape Kuipers, 19 jaar jong, schrijft aan zijn ouders: ‘De stemming is best en ik voel me ook heel rustig in het vooruitzicht, dat ik nu snel zal sterven, alleen de gedachte dat ik jullie achterlaat met de ellende, drukt me zwaar.’
Voortrekkersrol
Lagerwey vat in zijn conclusies het belang van CS-6 samen: de verzetsgroep heeft een voortrekkersrol gespeeld die moeilijk overschat kan worden. Pioniers vangen meestal de zwaarste klappen en dat is bij CS-6 niet anders geweest. Hebben hun acties zin gehad, vraagt de auteur zich af en in het antwoord op die vraag toont hij zich ook kritisch:
'Weinig mensen zullen twijfelen aan het nut van het vervalsen van persoonsbewijzen, het verzorgen van onderduikers of het schrijven van artikelen in de illegale pers, maar CS-6 richtte zich toch voornamelijk op sabotage en gewapend verzet, activiteiten die zware represailles tot gevolg konden hebben. Met terugwerkende kracht is het makkelijk vraagtekens te zetten bij de liquidaties van NSB-prominenten die nauwelijks invloed hebben uitgeoefend op het beleid van de bezetter. Ook zijn er voldoende argumenten voor de stelling dat het nut van dit soort acties niet in verhouding stond tot de hoeveelheid onschuldige doden die vielen bij vergeldingsacties. In elk geval hebben de gewapende verzetsacties de bevrijding geen dag eerder laten komen.'
Gelukkig haalt Lagerwey in dit verband ook de woorden van Churchill aan: verzetsacties hoeven in zijn ogen niet bij te dragen aan de geallieerde oorlogsvoering, maar moeten voorkomen dat Europa tot defaitisme en apathie zou vervallen. Verzetsdaden hebben een belangrijke invloed op het moreel van de bevolking gehad: ze tonen aan dat het naziregime actief bestreden wordt. Daarbij komt ook dat de leden van CS-6 altijd geprobeerd hebben het aantal burgerslachtoffers tot een minimum te beperken.
Noten beperkt
De tekst wordt gelukkig niet ontsierd door een stortvloed aan noten. Lagerwey heeft over het algemeen heel slim gekozen voor het beperken van het aantal noten tot één per alinea. Dat komt het lezen van de hoofdtekst ten goede, maar zorgt er ook voor dat de auteur in het notenapparaat tekstdelen moet herhalen om duidelijk te maken waar een literatuurverwijzing in de noot naar verwijst. Het boek bevat afbeeldingen, een chronologisch overzicht van gebeurtenissen, een CS-6 stratenboekje, lijsten met schuilnamen en afkortingen. Erg waardevol zijn de biografische schetsen voor wie meer wil weten over de vele personen die betrokken zijn geweest bij CS-6.
Belangwekkend boek
Benno Lagerwey heeft een belangwekkend boek geschreven. Ik vind dan ook dat het woord poging in de ondertitel van het boek over CS-6 weggelaten kan worden: het is een voorbeeldige reconstructie.
Rudy Schreijnders
Benno Lagerwey – CS-6 – een reconstructiepoging, 448 pagina's, ISBN 978 90 90382401, € 20,70. Online te bestellen bij Amazon