Autobiografie van mijn lichaam - Lize Spit
Genadeloos eerlijk beeld van een moeizame moeder-dochterrelatie
Zelfhaat en twijfel
Ik wil niet dat jij het voor niks zal hebben ondergaan en dat ik het voor niks zal hebben geobserveerd. In dat zinnetje zit heel veel van Autobiografie van mijn lichaam besloten. Minutieus legde Lize Spit in deze autobiografische roman het ziekteproces en sterven van haar moeder vast. Een moeder met wie zij – hoe anders hun beider leven ook verliep – meer gemeen lijkt te hebben dan zij zelf toegeeft: beiden konden zich nooit voorstellen dat er iemand om hen kon geven. Dankzij psychiatrische hulp leerde Spit hiermee om te gaan, voor haar moeder was dit niet weggelegd.
Over de auteur
Lize Spit (Viersel, 1988) debuteerde in 2015 met de roman Het smelt. Het boek werd een doorslaand succes, er werden meer dan 60.000 exemplaren van verkocht, een ongewoon hoog aantal voor een debuutroman. Zij ontving er onder meer een Bronzen Uil voor en de Hebban Debuutprijs. In 2020 verscheen haar tweede roman Ik ben er niet. In 2023 schreef zij het Boekenweekgeschenk De eerlijke vinder.
Haar debuut is inmiddels verfilmd.
Mailtje
In december 2021 stuurde Agnes, de moeder van Spit, een bijna zakelijk mailtje aan haar vier kinderen: ze heeft slokdarmkanker, waarschijnlijk met uitzaaiingen. En o ja, ze gaat scheiden van Fred, de vader van haar kinderen. Het bericht komt hard binnen bij Spit. Niet omdat zij zo’n ideale relatie met haar moeder heeft, maar juist omdat dat niet het geval is. Vanaf dat moment is voor Spit duidelijk dat ze hierover gaat schrijven. Ik ben geen dochter die een mailtje leest, maar de schrijver die de dochter observeert die een mailtje heeft gelezen.
Onthutsend eerlijk
Wat volgt is een onthutsend eerlijk, tot in de kleinste details verwoord relaas over een moeizame moeder-dochterrelatie én over de problemen die de schrijfster zelf heeft met het aanvaarden van haar lichaam. Zó gedetailleerd dat je je als lezer regelmatig afvraagt of je dit wel wilt lezen, of je je tot voyeur in andermans leven wilt laten maken. Het is op sommige momenten te veel, te particulier ook.
Mislukt huwelijk
Het is Spits’ schrijfstijl die maakt dat je toch doorleest. Ze weet daarmee het persoonlijke tot literatuur te maken. Als zij schrijft over het mislukte huwelijk van haar ouders, die desondanks meer dan drie decennia bij elkaar bleven, merkt ze op: Jullie huwelijk is een te slap opgeblazen luchtmatras. Als de een opstaat, zakt de ander plotsklaps met de schouders op de grond, daarom verhinderen jullie elkaar voortdurend eruit te klimmen. Dat ongelukkige samenzijn leidde ertoe dat eerst haar moeder en later ook haar vader te veel gingen drinken. En de kleine Lize nam dat angstig waar, onmachtig er iets aan te veranderen.
Dwangneuroses
Eenmaal onderweg naar volwassenheid begint Spit aan tal van dwangneuroses te lijden. Dwangmatig pulkt ze velletjes overal af, krabt ze korstjes open, vermijdt ze het in spiegels te kijken. Niets aan haar lichaam is goed genoeg. Zelfs de grote dot op haar hoofd, haar uiterlijke handelsmerk, blijkt ingegeven door gebrek aan zelfvertrouwen.
Spit deinst nergens voor terug in haar beschrijvingen. Ze werpt haar lezer haar angsten en twijfels recht in het gezicht. Ze lijkt daarbij geen enkele selectie toe te passen, geen moment maat te willen houden, het moet er allemaal uit. Dat leidt her en der tot twijfelachtige keuzen. Waarom moeten die dagboekaantekeningen van haar als tien-, elf- en twaalfjarige erbij, aantekeningen die in niets afwijken van die van de gemiddelde tienjarige. Het geeft wel een beeld van het rommelige huishouden waarin zij opgroeit, waarin om de haverklap een van de vele huisdieren jonkies krijgt die een paar dagen later steevast overlijden.
Maar het draagt niets bij aan een beter begrip van Spits’ eigen problemen of die van haar moeder.
Hechter
Tegen het einde van het boek lijkt Spit beter, in elk geval minder afstandelijk naar het sterven van haar moeder te kunnen kijken. De laatste weken voordat zij in januari 2024 overlijdt wordt de band tussen moeder en dochter hechter. Mede dankzij medicatie durft moeder nu eindelijk iets van haar eigen zielenroerselen prijs te geven en lijkt er een onuitgesproken wederzijds begrip te ontstaan. Het is pas dan dat de ontroering toeslaat, dat je als lezer kunt meeleven met deze worsteling van twee mensen die elkaar nooit echt hebben kunnen vinden.
Sonja de Jong
Lize Spit – Autobiografie van mijn lichaam. Uitg. Dag Mag, ISBN978 94 933 2088 8, 394 pagina’s, € 27,50, november 2024.
